Her akşam televizyonlarda 4-5 saat süren tartışma programları, tartışma programlarında çoğunlukta AKP cenahının kalemşörleri ve laf cambazları, azınlıkta AKP karşıtları… Her tartışmada iktidarın en sığ söylemlerinin bile farklı alt okumaları, satır aralarının farklı yorumları…

Her sabah gazetelerde cumhurbaşkanı, başbakan, bakanlar ve vekillerin açıklamalarını, -göz kırpışları dahil- hareketlerini yorumlayan manşetler, bol komplo teorili köşe yazıları…

Herkes olmuş Kremlinolog!

Kremlinoloji Nedir?

Sovyetler Birliği’nin yıkılmasından önce Soğuk Savaş günlerinde, Batılı gözlemcilerin o topraklardaki politik gelişmeleri tahmin edebilmek için kullandıkları özel bir teknik, bir tahlil yöntemi vardı. Kremlin, o zaman Sovyet -şimdi Rus devlet insanlarının makamı olan- Moskova’nın merkezindeki saray ve “külliye”; daha da öncesine bakarsak Çar’ın sarayıydı.

SSCB’nin kapalı bir toplum yapısı vardı. Kremlin’de ne olup bittiğini, nasıl kararlar alındığını değil Batılı iktidarlar, hiç kimse bilemezdi. Basın da Komünist Parti kontrolündeydi; sürekli, sansürsüz ve sağlıklı bir haber akışı elbette yoktu. Bu sebeple Batılı politikacı, medya ve istihbarat mensuplarının ülke ve partideki gelişmeleri analiz etmek için keşfettikleri ve kullandıkları bir teknikti Kremlinoloji.

Bildiğimiz üzere Çarlık Rusyası, SSCB, hatta bugünkü Rusya da dahil o topraklarda devletin açık mesajlar yerine gizli mesajlar vermek gibi bir geleneği vardı. Kremlin’den yapılan bir açıklamanın ya da parti gazetesi Pravda’da yer alan bir makalenin satır araları, Kremlin’in duvarında asılı olan bir portrenin bir haber fotoğrafı çekilirken kaldırılmış olması, sarayda başkan açıklama yaparken kürsüdeki nesnelerin duruş şekli ve açısı, başka bir devletin temsilcisiyle yapılan görüşmenin fotoğrafında nereye baktığı, gerçekleştirilen anma etkinlikleri ya da askeri törenlerde protokol sıralamasında yapılan ufak bir değişiklik, protokol içinde bir yan bakış, kaş çatış gibi sembollerin siyasetteki karşılığı aranırdı.

Batılılar, karşı siyaset geliştirebilmek için, kapalı bir kutu olan Kremlin’i anlamaya çalışıyordu. Yukarıda bahsettiğimiz semboller de, SSCB’nin bir konuda ne yapacağı ya da yapmayacağına dair işaretler olarak da algılanır ve yorumlanırdı. Örneğin bir siyasetçinin geçen yılki törene kıyasla bu yıl protokolde daha önde yer bulması, parti içinde yıldızının parladığını gösterirdi. Komünist Parti sekreteri kişinin tören boyunca ayakta durması, kötü denilen sağlık durumunun iyi olduğunu kanıtlama çabasıydı.

Özellikle ABD’de ciddi bir akademik alan olarak ortaya çıkan Kremlinoloji, Kremlin’in dışarı yansıyabilen yüzünü analiz etmek için Zbigniew Brzezinski’den (1977-1981 yılları arasında ABD Başkanı Jimmy Carter’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı olan ünlü stratejist ve kremlinolog) Condoleezza Rice’a (Sovyetler Birliği’nin son zamanlarında, 1989’da Ulusal Güvenlik Konseyi’nin Sovyet ve Doğu Avrupa İlişkileri Direktörü olmasından 2005-2009 arasında ABD Dışişleri Bakanı olmasına kadar farklı pozisyonlarda yer almış siyaset bilimci ve Kremlinoloji uzmanıydı.) kadar, nesiller boyu uzman yetiştirmişti.

Siyaset Bilimcilere, Yorumculara Yeni Bir Teknik Öneriyoruz: Beştepeoloji

Kremlinoloji, kapalı toplumları anlamak için bugün hala kullanılan bir teknik. Ancak yaşadığımız coğrafyadaki politik iktidarın davranışlarını yorumlamak için bu tekniği kullanmaya çalışarak hiçbir sonuca varılamıyor. Çünkü buradaki devletin tarzı, gizli mesajlar vermekten ziyade, açık mesajlarla meydan okumak. Kapalı bir toplumdan da pek bahsedemeyiz. Dolayısıyla Kremlinoloji ile Beştepe’yi anlamaya çalışan ana akım medyanın 5 saate varan tartışma programları, aşırı yorum ve niyet okumalarla vakit öldürüyor.

Onlara farklı bir teknik öneriyoruz: Beştepeoloji!

Her gün yapılan açıklama bombardımanlarını, bir gün düşman ilan edilen devletle ikinci gün kurulan ittifakları, dış politikadaki tutarsızlık kadar iç politikada da birbirini tutmayan söylemleri, konudan konuya jet hızıyla atlayan gündemleri takip edebilmek için ihtiyaç duyulan teknik Kremlinoloji değil, Beştepeoloji’dir.

Güncel olaylardan vereceğimiz örneklerle açıklayacak olursak; TEOG’un kaldırılacağını, devlet yetkililerinin masasında ters çevrilmiş TEOG kitapçığıyla yaptığı basın açıklamasından değil, TEOG’u kaldıracaklarına dair beyanlarından anlıyoruz. Bu meseledeki yoğun haber akışını, 15 senede 5 kez değişen eğitim sistemini takip edebilmek için Beştepeoloji uzmanlarına ihtiyacımız olduğu ortada.

Belediye başkanlarının istifaları ve metal yorgunluğu açıklamalarının da pek alt okumaya ihtiyacı yoktu. Parti içinde ya da toplumda herhangi bir çekincesi olmayan Erdoğan, olup bitecekleri paldır küldür açıklamıştı. Haber yorumcuları ve yazarlarsa Kremlinolog edasıyla Erdoğan başta olmak üzere devlet erkanının sığ açıklamalarının altında derin anlamlar aramayı sürdürüyor. Kremlinoloji için derin anlamlar yüklü açıklamalar, davranışlar, semboller gerekir. Erdoğan ve devlet erkanının açıklamalarınınsa derinlikten oldukça yoksun olduğunu biliyor, her gün yeniden görüyoruz. Bu koşullarda, onları anlamak için kullanılacak teknik, olsa olsa Beştepeoloji’dir.

Mercan Doğan

[email protected]

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 41. sayısında yayınlanmıştır.

The post Kremlinoloji Değil “Beştepeoloji”! – Mercan Doğan appeared first on Meydan Gazetesi.