Ben ilk olarak 12 eylül askeri faşist darbenin hemen sonrasında, 30 Ekim 1980’de Elazığ’da gözaltına alındım ve tutuklandım. 1,5 yıl Mamak ve Erzincan Askeri Cezaevi’nde yattıktan sonra, çıktım. Daha sonra 1984 Mart’ında İstanbul’da gözaltına alındım ve 7 yıl Metris, Çanakkale ve Bartın’da mahpus yattım. 1998’de yeniden tutuklandım; 6 ay Bakırköy ve Kütahya Kadın Cezaevi’nde kaldım.

Askeri cunta rejiminin ilk yıllarından 85’li yıllara kadar, oldukça kötü koşullarda yaşadık. Gözaltı süreçlerinin 90 gün olduğu, en ağır işkencelerin hem gözaltındayken hem de cezaevindeyken yaşandığı dönemlerdi. İlk tutuklandığımda Elazığ 1800 Evler’de, Ankara DAL’da ve İstanbul Gayrettepe’de toplam 105 gün işkencede gözaltında kaldım. 84’deki tutuklanmamda da 1,5 ay gözaltında kaldım.

Mamak ve Metris cezaevlerinde geçen yıllarım, işkencenin en yoğun olduğu yıllardı.

Devletin devrimci, siyasi, muhaliflere tahammülü yoktur; kadın devrimci siyasi muhaliflere ise hiç yoktur. Gözaltında ve cezaevlerindeki tüm uygulamalarda bunu derinden yaşadık. “Kadın başına devlete baş mı kaldırıyorsun?” diye başlayan işkence ve aşağılanmalar hep devam etti. Saldırılar hem siyasal kimliğimize, hem de kadın kimliğimize yönelikti. Yıllarca, mahkemelere her gidişimizde, giysilerimizi tümden soyarak çıplak arama dayattılar. Direnince de kadın gardiyanlar grup olarak saldırılarına ve işkencelerine devam ettiler. Bazen zorla çıkardıkları sutyenlerimizi, ellerimizi kelepçeledikten sonra başımıza bağlayarak askerlerin arasında yürüttüler. Bırakalım hapishane dışına çıkarken yapılan işkenceli aramaları, bir dönem koğuştan havalandırmaya çıkarken de dayattılar. “Arama bahane, amaç işkence” diyerek aylarca soyunmayı kabul etmediğimiz için havalandırmaya çıkamadık. Havasız, kalabalık, nem kokan koğuşlarda ikişer-üçer kişi aynı ranzada yatmak zorunda bırakıldık. Bir maşrapa suyla, banyo yapmaya zorlandık. Regl dönemlerinde pamuk alamadığımız dönemler oldu.

Koğuş aramaları diyerek, yaşadığımız mekanı alt üst ediyorlardı. Giysileri, yiyecekleri birbirine karıştırıyor; üzerine de sıvı yağı döküyorlardı. Kimi aramalarda bizi havalandırmaya çıkarıyorlar, arama süresince de elimizi ve ağzımızı (slogan atmayalım diye) bantla bağlayıp soğukta bekletiyorlardı.

Gazetelerden kesip duvara yapıştırdığımız çocuk ve doğa resimlerini her gün askerler yırtardı; biz de yeniden diş macunu ile yapıştırırdık.

Gözaltında ve cezaevlerinde cinsel küfür ve tacize uğramayan tek bir kadının olduğunu düşünmüyorum. Tecavüze uğrayanlarımızın bazıları da yıllar sonra ancak dillendirebildi. Uzun ve işkenceli sorgular sonunda, yarı ölü bir şekilde, sürüklenerek hücreme götürülürken orta yaşlı, uzatmalı bir asker elle taciz yapıyor, memelerimi sıkmaya çalışıyordu. Ölü seviciydiler. İğrençtiler… Fiziksel gücümün sıfırlandığı bu durum

Kusma ihtiyacı ve öfkemin harmanlandığı anlardı.

Ankara DAL’dayken yaşlı bir anne getirdiler. Zengin bir eve temizliğe gidiyormuş. Evin kadını “altın küpemi çaldı” diye polise teslim etmiş. Onlarda kadına kabul ettirmek için vajinasından elektrik vermişlerdi. Kadın günlerce travmasını yaşadı. “Oğlum yaşındaydılar, ya yakınlarım duyarsa ne yaparım, ben çalmadım” deyip durdu.

İstanbul Gayrettepe’deyken hamile siyasi bir kadın vardı hücremizde. “Bize istediğimiz sayıda isim vermezsen seni bırakmayız. Bebeğin zarar görür” diye işkenceci polisler tehdit etmişti. Kadın bebeğimi düşüreceğim ya da bu koşullarda sakat doğar diye çok büyük korkuya kapıldı. Önceleri isimleri vermek istemedi. Sonra verdi ama buna rağmen gözaltında tuttular. Vicdan azabı ve bebeğini kaybetme korkusuyla sürekli başını duvarlara vurmaya çalışıyor ve çığlık çığlığa bağırıyordu. Kendine zarar vermemesi için sürekli tetikte duruyorduk. Bunlar yaşadığımız binlerce dehşetten sadece ikisi.

İki kişilik hücrede, 10 kadındık. Biraz daha iyi nefes alabilmek için sırayla küçücük mazgalın önüne geliyorduk. Uzanabilecek tek bir sedir vardı. Hijyen koşullarının sıfırlandığı ortamda bitler, vücudumuzda sürüler halinde gezinti yapıyorlardı.

Uzun soluklu direnişler sonucu, 85’lerden sonra koşullar biraz daha düzeldi. Ziyaret koşulları, iletişim hakkı, koğuşlar arası görüşme, vb. haklar daha iyi kullanıldı. Eğitime, üretime, spora daha çok zaman ayırabildik…

Ama 19 Aralık 2000 katliamıyla makara tekrar geri sarıldı. F Tipi (hücre) cezaevleriyle birlikte tecrit, izolasyon ve hak gaspları tavan yaptı. Fiziksel ve psikolojik yıpratmanın bin bir türlüsü dayatıldı; dayatılmaya da devam ediliyor. Görüş saatleri haftada bir saatle sınırlandırıldı, her itiraz, her talep disiplin suçuna sokulup çeşitli yaptırımlar getiriliyordu. Görüş yasağı, iletişim yasağı, ortak alan kullanma yasağı, infaz yakmalar sıradan vakalar oldu. En büyük ve en yaygın sorun da, yaşanan ciddi sağlık sorunlarıdır… 600’ün üzerinde hasta mahpus var, 250’ye yakını ölümün sınırında. Kadın tutsaklar asker yanında muayene olmak istemedikleri için tedavi olamıyorlar.

Koğuş sistemindeyken dışarıdan her türlü yiyecek alınabiliyordu. Giysi çeşitliliği, çarşaf nevresim ya da el işi yapabileceğimiz malzemeler alınabiliyordu. Daha çok insan bir aradaydık. Sevinçlerimizi acılarımızı paylaşabiliyorduk; birbirimizi daha fazla koruyup gözetebiliyorduk; ziyaretlerde diğer arkadaşlarımızın ailelerini görebiliyorduk. Kendimizi, kendi dışımızdaki insanlarla yeniden üretebiliyorduk.

F tipine geçeli beri, koğuş sisteminde yaşadıklarımızın çoğu mümkün değil. Şimdi yalnızlaştırmanın yanı sıra, her şeyi çok fahiş fiyatlarla kantinden alınmaya zorlanıyor tutsaklar. Büyük çoğunluk yetersiz beslenmeden, tecrit koşullarında yaşamalarından dolayı bir dizi sağlık sorunu yaşayabiliyor.

Devlet aklı, taciz, tecavüz ve kadın cinayetleri işleyenleri hasta, psikopat, tahrik olmuş (!!) vb. diyerek salıveriyor. Siyasi tutsaklara da “Hastalar rehabilite edilmeleri gerekir” diyerek, her türlü fiziksel ve psikolojik zorbalığı dayatabiliyor.

Son 12 yıldır bu ülke torba yasalarla yönetiliyor. 12 Eylül askeri faşist cunta döneminde insanlar kedilerle aynı çuvala konulup ağzı bağlanır ve çuvala sopalarla vurulurdu. Her sopada, kedi can havliyle çuvaldaki insani tırmalardı. İşte torba yasalar da içerdeki ve dışarıdaki hayatımızı böyle etkiliyor. Bir tane görece iyi yasa konulsa dahi onlarcasının yaşamı yaşam olmaktan çıkarıyor. Torba yasalar, yaşamı iktidarın çıkarına uygun dizayn etmeye yarıyor. En son örneği de İç Güvenlik Yasa Tasarıları… Onlar her güvenlik dediklerinde biliyoruz ki biz ezilenlerin, biz muhaliflerin güvenliği risk altındadır.

Şu anda cezaevleri ağırlaştırılmış müebbet, müebbet ve uzun yılları bulan cezaları olan kadın tutsaklarla doludur. Ve tecrit insan soyuna dayatılan en büyük zorbalıktır.

Tüm bu zorbalığa rağmen, bu halkın onurlu oğulları ve kızları direniyor. Bu zorbalık koşullarında bile, yaşama gülümseyerek bakmaya çalışıyorlar. Ve yürekleri hep dışarıyla birlikte çarpıyor. Bu çarpıntıya omuz vermek, onların dışarıdaki eli, kulağı, gözü, sesi olabilmek biz dışarıdakilerin görevidir. Onlar için ne yapılabilir diye sorulacak olunursa, çok şeyler yapılabilir diyebilirim. Ağırlaştırılmış müebbet alanların dışındakilere arkadaş görüşçüsü olunabilir; zira her tutsağın aile dışında üç kişilik arkadaş görüş hakkı vardır. Sıklıkla mektup ve kitap yollanabilir, sağlık ve hukuki ihtiyaçları takip edilebilir. Aileleri ziyaret edilebilir. Hapishanelerde yaşananları deşifre etmek ve koşulların düzeltilmesini sağlamak için yapılan demokratik eylemlere omuz verilebilir vb. Yeter ki tüm bunların gerekliliğini yüreğimizde hissedelim.

Geçmişte mahpusta yatarken çoğu zaman dilimize dolanan bir söz vardı; “Çıkacağız, şapkaları yana yıkacağız” diye ya da “Gün Olur Alır Başımı Giderim” melodisini mırıldanırdık. Umut etmek ama aynı zamanda koşullara direnmek; o zaman da bu zaman da mahpusluğun yoldaşıdır. Gün gelir ülkemizin hapishanelerini dolaşma yerine, güzelliklerini dolaşırız neden olmasın?

Madem ki Meydan Gazetesi hapishaneleri dolaşıyor, o zaman ta Metris Cezaevi’nden beri kadim dostum olan, 26 yıldır mahpus yatan ziyaretçisi olduğum Güneş Arduç Eliuygun’a ve ziyaretçisi olduğum ölüm orucu direnişçisi, 15 yıldır mahpus yatan müebbetlik Taylan’ıma sevgi ve selamlarımı yolluyorum. Ayrıca mektuplaştığım ve mektuplaşamadığım tüm kadın ve erkek arkadaşlarıma umut, sevgi ve direnç yüklü hasret ve özlemimi yolluyorum. Tüm hasretliklerin son bulması dileğimle…

 Seza Mis Horuz

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 25. sayısında yayımlanmıştır.

Futbol kelimesi; etrafımızdaki her şey hızla endüstriyelleştiğinden beri, kelime kökeni itibariyle ata ve erk kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşur. Oyun, “erkek”lerin kafa veya ayak vuruşlarıyla topu karşı kaleye sokma kuralına dayanır. On bir “erkek” ten oluşan iki takım arasında oynanır ve dört “erkek” hakem tarafından yönetilir. Futbolda temel amaç, kaleye topu göndermektir ve buna da “koyduk” denir.

Futbol endüstriyelleştikçe erkekleşmiş, erkekleştikçe kapitalistleşmiş bir oyuna dönüştü. Mahallede boş arazilerde bazen yırtık topla, lisansını değil sadece renklerini önemsediğimiz formamızla, ya da bazen formasızlığımızla, kadınmış erkekmiş önemsemeden futbol oynardık. Yenenin, yenilenin önemi yoktu, sonraki gün kaçta bir araya geleceğimizin önemi vardı. Çünkü en sevdiğimiz oyundu futbol. En birlikte olduğumuz, en samimi olduğumuz oyundu. Şimdi meslekleşmişken, reklamsız hiçbir şey yapılmıyorken, kadınlar yok olmuşken futbol, bizim eskiden oyun olarak oynadığımız futbolu ne kadar anımsatıyor bize? Oyun; bencillik yoksa güzeldir, ölümcül rekabet yoksa uzun ömürlüdür. Bencillik varsa, kanayan dizine yapışmaz hiçbir zaman yara bandı. Kıskançlık varsa, uzanmaz eline bir el, düştüğün yerden kalkman için. Oyun ekip işidir, dayanışma ve uyum gerektirir. Aynı defans oyuncusuyla kalecinin uyumu gibi, aynı saha ile tribün gibi.

Tribünler; taraftarın seyirci kalamadığı yerlerdir. Ne maçtaki heyecanlı bir ana, ne de bir haksızlığa. Endüstriyel futbol yok etmeye çalışsa da e-biletiyle, paso ligiyle, tribün; tribündür. Sevdiğin rengin seyircisi değil taraftarı olmayı deneyimlediğin, polisin ve özel güvenliğin baskısına, şiddetine kol kola direndiğin yerdir. Peki kadın tribünde nerededir?

Çoğu zaman futboldan anlamayan, oynamayı bilmeyen, tribünde yeri olmayanlar oldu kadınlar. Erkeklerle aynı renkleri aynı takımları tutsalar da, erkekler taraftar, kadınlar seyirciydi birçoklarının gözünde. Tezahüratlardan, kaçan pozisyonlara kadar erkek taraftarların dilindeki ataerkil küfürler sarmıştır stadın her yerini. Tribünler bu kadar erkekleşmişken bizde kadın taraftarlarla sohbet ettik:

“Futbolu seveceksen erkek gibi sevmek zorundasın.”

Fenerbahçe taraftar grubu Vamos Bien’den Simge Çelik; Futbol, “erkek” gibi oynanan erkek sporu. Eğer futbolu seveceksen erkek gibi sevmek zorundasın. Erkek gibi küfür etmeli, onlar gibi desteklemelisin takımını. Endüstriyel futbola karşı duruyorken, tribündeki erkek algınında karşısında mücadele etmek gerekiyor.”

“Futbolla ilgili tüm şakalar kadının ofsaytı bilmemesi üzerinden yapılıyor.”

Beşiktaş taraftar grubu Beleştepe’den Nurbanu Turan; Ataerkil toplumda erkek işi diye bir ayrım var, şoförlük gibi. Futbolda mesleğe dönüşmüş durumda, tabiki erkek mesleğine. Nasıl ki erkek algı kadın şoför olmaz diyorsa kadından taraftar da olmaz diyorlar.Tribünler zaten erkeğe göre tasarlanmış, kadınların orada olduğunu unutuyorlar. Küfür ediliyor, arkasından pardon deniliyor. Mesele erkek algısına karşı durmak gerektiği.

TFF’nin kararına göre cezalı maçlarda sadece kadınlar ve çocuk “seyirci” stada giriş yapabiliyor. Bu durum birçok kadın taraftarın tepkisini görmüş durumda. “Kadından taraftar değil seyirci olur” algısıyla tribünlerden yeni bir yer yaratılmaya çalışılıyor ve bu kadının üzerinden gerçekleşiyor. Kadın taraftarlar bu durumu hakaret olarak görüp cezalı maçlara gitmiyorlar.

“Kapitalizm erkektir”

“Kadın bedenine uygun forma yoktu bir yıla kadar. Yapıldığında da bir kez daha gördük kapitalizmi. Ya dekolteydi formalar ya da pırlantalı, “süslü-püslü”ydü. Kadın denildiğinde akıllarına dekoltenin gelmesine şaşırmadık çünkü kapitalizm erkektir ve kadını meta olarak görür.” diyor Vamos Bien’den Simge. “Kapitalizm, kadını metalaştırmaya devam ediyor ve kesinlikle hem sokakta hem tribünde bunun karşısında mücadele etmeliyiz.” diye ekliyor Nurbanu Turan.

Kadınlar hem futbolun endüstriyelleşmesine, hem de futboldaki ataerki’ye karşı mücadeleyi bırakmıyorlar. “biz ne erkeklerle eşit olmak istiyoruz ne de onlardan fazla. Bizi tribünde bir arada tutan şey renklerimizdir ve bu uyumu istiyoruz. Deplasmana giderken otobüste yer verilsin istemiyoruz, turnikeden kol kola atlayalım istiyoruz ve bunu başarıyoruz da.

Tribün çok değerli, ne polisin ne kapitalizmin bir çırpıda yok edebileceği kadar güçlü. Çünkü biz varız, kadınlar ve erkekler var ..

Ekonominin iki ana alanı vardır: nasıl üretildiği ve nasıl paylaşıldığı. Komünist paylaşımın nasıl işleyebileceği konusunda birkaç farklı alternatif önerildi. İnsanların genelde kabul ettiği yaklaşım, atölyelerden fabrikalara kadar meclis demokrasisi ile, bölgesel ve küresel düzeyde ise meclislerin federasyonu ile örgütlenmektir. Doğrudan demokratik meclisler, kimsenin kimseyi temsil etmediği demokratik organlardır. İşçiler ve toplum üyeleri bütün kararlarını doğrudan, açık toplantılarda alırlar. Halk meclislerinin ötesinde, işyerleri ve mahalleler arasındaki koordinasyonu komiteler ve temsilci heyetleri sağlar. Meclis, temsilcilere talimatlar verir ve temsilcinin meclisin iradesini uygulamasını bekler. Benzer şekilde, sınırlarını aşan temsilcilerin yetkileri anında geri alınabilir ve kararları meclisin onayına bağlıdır. Bunun tam olarak nasıl çalışacağı, temsilcilerin görevleri, vb. bence politik kararlardır ve en iyisini pratik belirler.

Neyin ne kadar üretileceğine karar vermek için mahalle meclisleri benzer şekilde yukarı doğru federe edilir. İşçiler nasıl çalışacaklarına karar verirken ilgili topluluklar atık ve kirlilik gibi konuları ele alarak en güvenli ve en adil nasıl üretileceğine karar verirler. Mevcut ekonominin içinde birçok değersiz endüstri ve ürün olmasının yanı sıra bazılarının nükleer silahlar gibi yok edici potansiyelleri olduğu için bu endüstrileri kolektifleştirmek yetmez, tasfiye edilmeleri gerekir. Ani yükselişler ve düşüşlerle örgütlenen, kar etmeye dayalı bir ekonomiyi, toplumun ihtiyaçlarını kullanıma dayalı olarak karşılayan bir ekonomiye dönüştürme süreci zaman alacaktır. İş sınıflarını yok etmek ve kötü işleri yeniden örgütleyerek adil paylaşmak gerekir. Toplumun ürettiklerinden faydalanmak için engeli olmayanlar en azından asgari miktarda emekle katkıda bulunmalıdır.[xi]

Paylaşımı ele alırsak, komünist ekonomik pratik ve düşünce içinde toplumun zenginliklerini paylaşmak için birkaç örgütlenme stratejisi önerilmiştir. Komünist ekonomik gelenek içerisinde iki ana çerçeve vardır: Planlı strateji ve kendiliğinden ortaya çıkan denilebilecek strateji. Teorilerin sayısı, mevcut düşüncedeki kutuplaşmaların sayısından azdır.

Planlı komünist ekonomi, genel olarak, paylaşımın halk meclislerinin federasyonu ile oluşturulan konseylerde yapılan üretim planına göre yapılmasını savunur. Bölgenin halkı düzenli olarak bir araya gelip hazırdaki malzeme ve emek miktarına göre ne üretileceğine karar verirken üretilenlerin paylaşılmasını bireylerin ve ailelerin ihtiyaçlarına göre düzenler (ücrete göre değil). Böyle bir komünist toplumda üretim iki faaliyet üzerine kurulur: insanların neyi ne kadar istediğini ölçmek ve bunları hem kolektif olarak, hem de sorumluluğu belli olacak biçimde üretmek.

Teknolojinin bugün geldiği seviye düşünüldüğünde insanların günlük tüketimini ölçmek çok basittir. Komünist bir toplumda, hem tüketim hem de üretim istatistiklerini otomatik olarak kaydetmek kolay olacaktır. Böylece neyin ne kadar gerektiğini tahmin edebilmek için tüketim örüntüleri (dönemsel ya da belli durumlarda gerçekleşen azalmalar ve çoğalmalar) hakkında anlık veri üretilebilir ve toplum, insanların istekleri için gereken kaynakları tahsis edebilir. Bu yolla kaynaklar durmadan değişen üreticilere demokratik olarak tahsis edilebilir.

Üretimin gelişmesini planlamak amacıyla, bilgi merkezlerinde çalışmalar yapılarak bu veriler bir araya getirilip istatistikler düzenlenebilir. Bu tip bilgi merkezleri yerel, bölgesel ve küresel düzeylerde olabilir. En küçük yerel ölçekte, bilgi merkezleri yerel ihtiyaçları karşılamak için stok durumlarını ve üretim kapasitesini takip edebilir. Bölgesel bilgi merkezleri bu istatistikleri düzenleyerek bölge çapındaki durum tablosunu görebilir. Bunu görmenin bir yolu da bölgesel üretim birimlerinin stok durumlarını, üretim kapasitelerini ve ihtiyaçlarını anında izlemektir. Küresel bir bilgi merkezi benzer şekilde bölgesel istatistikleri düzenler. Bu küresel bilgi sistemi merkezsiz olarak birbirine bağlanabilir ve insanlara gereken her tür raporu sağlayabilir.[xii]

Bu, sadece günlük tüketim için üreteceğimiz anlamına gelmiyor. Komünizm, karı ve ekonomik eşitsizliği kaldırarak kapitalizmin aşırı-tüketici ihtiyaçları için yaratılan yapay ihtiyaçları tasfiye ederken, gelip geçici hevesler için değil, daha iyi bir dünya için arzumuzu yansıtan bir ekonomiyi ve toplumu inşa edebilmek isteriz. O zaman, toplumsal dönüşümle ilgili bu kararları ve güncel eğilimleri birbirine bağlayan bir mekanizmanın olması gerekir.

Kullanım tabloları, komün meclislerinde tartışılabilecek verileri sağlar ve meclisler bu verilere dayanarak, mevcut endüstrilere ve gelecekteki üretimi geliştirecek faaliyetle kaynakların nasıl tahsis edileceğine, yeni üretim birimlerinin kurulmasına ya da mevcut olanların büyütülmesine karar verir. Büyük olasılıkla yeni endüstriler ve ürünler yaratmak isteyen işçiler tekliflerini meclise sunarlar ve meclis eski emek ve malzeme kullanımı ile yenisi arasında karar verir. Bu kısmi planlama denebilecek süreçte, kaynaklar kolektif olarak tahsis edilirken düşünüp taşınılır, tartışılır ve kolektifin önceliklerine dayalı bir plan oluşturulur. Bu plan yukarı doğru ilerlerken meclislerin federasyonunda tartışılır ve değiştirilir. Mevcut endüstriler ve ürünlerse günlük kullanıma uyum sağlayacak esnekliğe sahip olurlar. Buna benzeyen bir sosyal bütçeleme biçiminde komünün zenginliği halkın önerilerine göre tahsis edilir. Federasyonlar bu kararları koordine etmek için verileri paylaşır, önerileri gözden geçirir ve etkilenen toplulukların gözden geçirmeleri için gönderir.[xiii]

Üretim çizelgeleri, doğrudan demokratik konseylerde belirlenen ve yukarı doğru federe edilen önceliklere dayanarak hazırlanır. Bu yolla ücretlere, fiyatlara ve sınıf eşitsizliğine dayanmayan birçok endüstrinin planları ve koordinasyonu yapılır. Neyin ne kadar üretileceğini belirleyen şey fiyat değil komünün önceliklerdir. Tüketim, ücrete değil ihtiyaca dayalıdır. Toplumsal üretimle ilgili kararlar kapitalizmin bireyci, ne-olursa-olsun-satılıyorsa-üret mantığıyla değil, bilinçli ve kolektif olacaktır. Kropotkin’in Ekmeğin Fethi ‘de bahsettiği komünist belediyeler muhtemelen böyledir. Katılımcı ekonominin önerdiği entegre, küresel bir ekonomi için planlama konseyleri teoride komünist olacak şekilde değiştirilebilir.[xiv]

Başka bir görüş, kendiliğinden ortaya çıkan ve uyum sağlayan bir ekonomiyi savunur. [xv] Komünist paylaşım hakkındaki bu görüş sezgilere güvenir ve toplumu birbirine bağımlı, yaşayan ve karmaşık bir organizma olarak görür. Bu görüşe teşvik eden iki kök sebep vardır. Birincisi burada bütün bir ekonomiyi başarılı, bilinçli ve net olarak planlama yeteneğimiz şüphelidir; ikincisi, komünist bir toplumda dinamik ve evrilen bir öz-planlama biçiminin hem savunucuları, hem de tarihsel öncülleri vardır. Macar ve İspanya devrimleri sırasında, halk ekonomiyi kendi eline alıp kar amaçlı üretimi kolektifleştirerek ortak kullanım amaçlı bir ekonomiye dönüştürmüş ve bazı durumlarda bunu çok kısa bir zamanda başarmıştır. Bu dönüşüm başlangıçta hiçbir birleşmiş planlama aygıtı olmadan gerçekleşmiştir. Bireylerin ve grupların sayısız inisiyatiflerinden evrilerek ortaya çıkan paylaşım, zamanla birlik olmuş, örgütlenmesi toplulukların ve savaşların yarattığı talepleri karşılamak için evrilmiştir. Burada söylenmek istenen, o dönemde örgütlülüğün olmadığı değil, iki modelin arasındaki farktır: biri yapısal ve tarihsel olarak açık görüşlü bir örgütlenme, yani kendiliğinden ortaya çıkan ve evrilen bir yapıyı ortaya çıkarabilecek bir örgütlenmedir; diğeri geniş çapta planlanmış, öngörülebilir ve oldukça durağan bir örgütlenmedir. Faaliyetlerini böyle programlara bağlı kalarak yönlendiren ve buna uygun koşullarda yaşayanlara sunacak çok az delil vardır. Birçok seviyede ortaya çıkan problemleri çözerken ortaya çıkan bir ekonomik faaliyeti ve dengeye ulaşabildiği anda bu faaliyetin kararlı duruma gelmesini anlayabiliyoruz. Maalesef bu tartışmalarda saklı kalan bir problem var; devrimci bir durumda dengenin nasıl sağlanacağı problemi, birçok açıdan, olası geleceklerin soyut modellerinden daha önemli bir problemdir. Elbette, sadece sağlam ve uyum sağlayan bir ekonomik biçimin ötesinde, (devrimci ve özgürlükçü) prensipler ve pratikler, çözümün bir parçasıdır.

Gelecekte ne isteyeceğimizi öngörme yeteneğimizi sorgulamanın haklı sebepler vardır.[xvi] Kapitalizm altında arzular; yaratılır, değiştirilir ve sömürülür. Kar ortadan kalktığında ihtiyaçlar kolektif ve organik hale gelir. Yine de ihtiyaçlar sabit değildir ve tahmin edilemez. Bilakis, insanların yaşamı dalgalanmalar ve öngörülemez değişimlerle doludur. Üstelik kendi tüketimimiz ve arzularımız hakkındaki algılarımızın hatasız olduğunu kesin olarak söyleyemeyiz. İnsanlar genellikle kendilerini yanlış nitelerler çünkü nasıl davrandıklarına göre değil, kendilerini nasıl görmek istediklerine göre düşünürler. Durumu politize edin ve milyonlarca insana genişletin ve işte karşınızda ben-yansımalarına dayalı bir ekonomiyi yaratırken görülen ciddi yapısal zayıflıklar. Cornelius Castoriadis 1960’lar ve 1970’lerde benzer itirazlarda bulunmuştur.[xvii] Castoriadis benzer gerekçelerle sıkı planlamayı reddeder.

Bir plan, tüketim mallarının eksiksiz bir listesini ya da bunların hangi oranlarda üretilmesi gerektiğini nihai bir hedef olarak öneremez. Böylesi bir öneri iki nedenle demokratik olmaz: Birincisi bu önerini hiçbir zaman “ilgili gerçeklerin tüm bilgisine”, yani herkesin tercihlerinin tüm bilgisine dayalı olamaz. İkicisi, bu yöntem çoğunluğun azınlık üstünde gereksiz bir tiranlığına eşdeğer olacaktır. Nüfusun %40’ı belli bir maddeyi tüketmek istiyorsa, kalan %60’ın başka bir şeyi tercih etmesi bahanesiyle bundan mahrum bırakılmaları için bir gerekçe yoktur. Hiçbir tercih ya da zevk diğerinden daha mantıklı değildir. Dahası, tüketici istekleri çoğu zaman birbirleriyle uyumlu değildir. Bu konuda çoğunluk oylaması yapmak karne vermeye denk düşer ve bu problemi çözmenin en anlamsız yoludur. Bu yüzden planlama kararları belli maddelere değil, genel yaşam standardına (toplam tüketim hacmi) yöneliktir. Bu tüketimin içeriğine detaylı olarak girilmez.[xviii]

Scott Nappalos

Çeviri : Özlem Arkun

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 25. sayısında yayımlanmıştır.