“Pardon bir bakar mısınız? Fazla uzun sürmeyecek.”

Eğer kalabalık bir caddede yürüyorsak hepimiz duymuşuzdur bu cümleleri. Vaktimiz varsa, ardından cevaplamamız istenilen bir dizi soruyla karşı karşıya kalırız. Bazen halihazırdaki, bazen de piyasaya yeni girmeye hazırlanan bir ürünle ilgilidir bu sorular. Gazoz ya da kahve, ped ya da çikolata, banka ya da sigorta, neyle karşılaşacağımızı bilemeyiz. Ama durmuşsak, sorulara da yanıtlar vermeye başlamışsak, bir anketin deneği olmuşuz demektir.

Yaş, cinsiyet, meslek gibi kişisel özelliklerimizi de öğrenmek isteyen bu anketlerde, bazen içerek, bazen de dokunarak o ürünle ilgili bize yöneltilen soruları seçenekler dahilinde işaretlememiz istenir.

Peki, neden? Neden bu sorular ve cevaplar, neden yüzdeler ve oranlar?

Anket sorularına verilen yanıtlar, tek tek sayılır, işlenir ve anket şirketince birer istatistiki bilgiye dönüştürülerek anketi yaptıran şirkete sunulur. İstatistiksel bilgiden elde edilen sonuçlar, her durumda, değiştirilme, gereğinden az ya da çok gösterilme, abartılma “risk”ini ve “imkan”ını taşır. Yoksa şirketleri binlerce dolar harcama yaparak anket yapmaya şevklendiren şey bu “imkan” mı?

Gerçekten de, hemen her gün karşılaştığımız anketler, uygulanma biçimi, soruların seçimi, vermemizi bekledikleri yanıtların sıralanması gibi bir çok ayrıntıyla, aslında, davranış biçimlerimizi, alışkanlıklarımızı, tercihlerimizi ölçmenin ötesinde bizi kendi ürünlerini satın almaya istekli de kılmaya yöneltiyor. Bunu da, anketlerden kendi hesaplamalarına göre elde ettiklerini söyledikleri sonuçlar pekiştirmiş oluyor. Yani anket de reklamın, tanıtımın bir parçası oluveriyor böylece.

Öyle ya, neticede, şirketlerin ana amacı kar elde etmek olduğuna göre, her bir yeni satış da kar olarak dönecektir. Daha fazla kar için de pazarı genişletmek gerekir. Peki pazarın durumu ne, işte hemen her gün yolumuza çıkan anketörlerin bize yaptırmaya çalıştığı anketlerin ana amacı da bu: pazar araştırması. Bize sorulan her soru ve bizim masumane verdiğimiz her cevap, şirketlere kar olarak dönebilir. Anketlerin gizli bir görevinin de, tüketim alışkanlıklarını değiştirip satın alma isteği uyandırmasıdır diyebiliriz.

Çalışanına yok, ankete var

Ancak, bir ürünün üretilmesi için gereken ham maddeyi, doğayı talan ederek elde eden şirketler, zaten çalışanlarına da en düşük ücretleri vererek kar marjlarını yükseltmeyi sürdürürken, pazar araştırması için bütçelerinden büyük büyük meblağlar ayırmaları ilginçtir. Elbette buradan da bir çıkarları vardır şirketlerin: şirketler, yeni ürünlerini pazara sunmadan önce yapacakları/yaptıracakları pazar araştırması anketleriyle pazarın risklerini önceden görebilme ve ona göre konum alabilme imkanı da bulmuş olurlar. Bu da onları daha da büyük, daha tekel, yani daha da adaletsiz kılar.

Anketlerin pazar araştırması dışında en yaygın kullanım alanlarından biri de bir okulda okuyanlar, bir mesleği yürütenler ya da bir kentte yaşayanlar gibi alanlara yönelerek, o alanlarla ilgili verileri toplar gibi yapıp aslında sorduğu sorularla ankete katılanları fişlemek. Yani “sizce…” diye başlayan sorular, aslında genel ekonomik ya da politik gidişatla ilgili, katılımcının görüşünü almak gibi masum bir soru gibi görünse de, eleştirel düşünceye ya da tam zıddı bir görüşe sahip olanları kolayca bulup ayıklamaya da pekala yarayabilir anketler. Bildiğimiz dilleri yazarak etnik kökenimizi bulmaları hiç de zor değil, okuduğumuz gazetelere bakarak politik görüşümüzü bulmaları pekala mümkün. İnancımız, mezhebimiz, hatta cinsel yönelimimiz, anketlerin bize sorduğu sorularla açığa çıkabilir ve bir gün aleyhimizde kullanılabilir bir veriye dönüşebilir. Hatta, bir üniversitenin yeni dönem öğrenci kaydı sırasında yaptığı ankette “hiç protesto eylemine katıldınız mı” sorusu, sizi doğrudan karakola da düşürebilir. Yani görüşümüz alınıyor diye verdiğimiz cevaplarla, kendi evimizin kapısına çarpı işareti yapmış olabiliriz.

İster bir ürün için yapılan pazar araştırması olsun, ister de bir alan soruşturması gibi olsun, anketler, asıl amaçlarını soruların ardına gizleyerek insanları aldatmakta, yönlendirici yanıt seçenekleriyle algımıza saldırıp davranışlarımızı etkileyerek kendi çıkarlarına uygun hale getirmeye çalışır.

“Fazla zamanınızı almayacak” bir soru da biz soralım: Bu yazıyı okuduktan sonra anketlere hala güvenebilirim diyebilir misiniz?

Dilan Yaman

[email protected]

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 27. sayısında yayımlanmıştır.

The post ” Hangisi ? ” – Dilan Yaman appeared first on Meydan Gazetesi.

2015 yılı itibariyle dağıtımı başlanacak olan akıllı kimlik kartları bu kurgunun bir ön aşaması. Ana akım medyada “vatandaşa sağlayacağı yararlarla” haber edilen yeni kimlik kartları, aslında devletin organlarıyla kapitalist firmaların tekelleşmesinin yolunu açmakta. Kapitalist üretim ve tüketim ağlarının devlet tarafından desteklenip geliştirilmesi bir yana, tek kart sisteminin bir amacı da detaylarla kaybedilen zamanın önüne geçip hayatı daha fazla hızlandırmak.

Şu ana kadar açıklanan şekliyle; yeni kimlik kartları devlet eliyle düzenlenen ehliyet, pasaport, doğum belgesi ve devlet kurumlarında yapılan bürokratik işlemlerin bilgilerini barındıracağı gibi özel kişi ve firmalarca hazırlanan maaş bordroları, GSM operatörleri, toplu taşıma araçları, banka kartlarının bilgilerini de taşıyacak. Yeni kartların duyurusu yapılırken, kapitalist devletin özel şirketlerle kuracağı bu birliktelik ve bunun sağlayacağı kolaylıklar vurgulanmakta. Yani yaptığımız bütün işlemler tek karta indirgenecek. Elinde bu kartı taşıyan birey belirtilen tüm kuruluşlardaki işlemlerini hızlıca yapabilecek. Bu kartlar hızlı yaşanan hayatlara ihtiyaç duyan sistemin ekmeğine yağ sürecek. Keza bu kartların taşınma kolaylığı sağlaması amacıyla kredi kartı boyutlarında tasarlanması da tesadüf olmasa gerek.

Kartların ilk aşamada gönüllülük esasıyla dağıtılması planlanıyor. Fakat aşikâr ki, zaman içinde TC devleti vatandaşı olan herkes için bu kartlar bir mecburiyete dönüşecek. Hayatın her alanına sızacak olan bu tek kart dönemi aynı zamanda kolayca takip edilmenin de yolunu açacak. Kartların üzerinde bulunan ve yukarıda belirtilen tüm işlemleri yapabilen çiplerin her an konum da bildirebiliyor olmaları kanıtlanmış bir iddia olmasa da, yaptığımız işlemler ve sıraları tek bir merkezde depolanabilecek. Yani hepimizin her an nerede ne yaptığımızın takip edilebilmesinin yolu açılacak. Ayrıca otoriteler, kişilerin gizli kalması gereken bilgilerine rahatlıkla erişebiliyor olacak.

Hastaneden çıkıp yola koyulduğunda bileğindeki sancıyı hissetti. Kolu daha bir ağırlaşmıştı, omuzları çökmüştü. Başı önünde yürürken kontrol edilmenin ağırlığını duydu. Başını kaldırdığında güvenlik kamerasıyla göz göze geldi. Yılgınlıkla somurttu kameraya, yerdeki taşı fırlatmak istedi, yapamadı. Keşke o taşı dedesi atmış olsaydı.

Berkay Üstün

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 23. sayısında yayımlanmıştır.

The post “Akıllı Kimlik Kartları Geliyor İktidarın Takibi Büyüyor” – Berkay Üstün appeared first on Meydan Gazetesi.