Devletin varlığını sürdürmesi için, toplumun geniş kesimlerinde itaati zorlaması ya da bunu yapabileceğine inandırması gerekir. Ancak özgürlük için direnenler ve mücadele edenler, devletin bu çabasını boşa çıkarırlar. Direniş ve özgürlük insanların aklına bir kere düşmeyegörsün; devletin bu direnişi gösterenleri katletmesi bunu unutturmaz. Bir kere toplumsal meşruluğunu yitiren devlet, varlığını sürdürebilmek için çok daha büyük bir korku yaratmaya çalışır. Böyle dönemlerde, kendi hukukunu dahi yok sayıp “olağanüstü hal”lerle gündelik yaşamı terörize etmesi, devletin ana politikası olur. Dolayısıyla terörün ne, teröristin kim olduğunu biraz daha ayrıntılı irdelemek gerekiyor.

The post “Korku Egemenliği Terör Devleti” – Merve Demir appeared first on Meydan Gazetesi.

Özgürlükçü Komünizm, Mücadele Eden Sınıfların Özlemi (3)

Scott Nappalos

Özgürlükçü Komünist Toplum

Böyle bir komünist toplumda üretim iki faaliyet üzerine kurulur: insanların neyi ne kadar istediğini ölçmek ve bunları hem kolektif olarak, hem de sorumluluğu belli olacak biçimde üretmek. Katılımcı ekonomi, bilinçli tahminler yoluyla insanların hangi ürünleri ne kadar arzuladıklarını ölçmeyi önerir. Fakat bu öneri, mevcut ürünlerin güncel kullanımını ve gelişimi birlikte ele alarak ekonominin hangi yöne gideceği konusunda karar alan kolektif yapılarda gerçekleşen diyaloğa dayanır.

Mutlak ve değişmez biçimde kıt bulunan bazı ürünler için, gerçek ihtiyaçlara dayalı, adil bir sistem bulmamız gerekir. Bu gerçekten acil bir sorundur ama yine birçok ekonomist bunu yok sayıyor çünkü mevcut durumdan devrimci topluma ve sonra devrim-sonrası topluma nasıl gideceğimizi ele almayan, gerçek pratiğe dayanmayan taslaklar yaratıyorlar. Mevcut üretimden toplumsal üretime geçiş süreci kısa vadede kıtlıklar yaratacaktır. Uzun vadede, kolektif bilgimizi kullanmak, en kötü işlerin makineleşmesi ve kapitalist ekonominin devasa parçası olan gereksiz üretimi (finans, ordu, hapishane, zengin eğlenceleri, vb.) ortadan kaldırmak, bütün dünyaya fazlasıyla yetecek kadar imkan sunacaktır. Aslında zaten bütün dünyayı fazlasıyla doyuracak kadar yiyecek üretiyoruz ama fiyatları yüksek tutmak için çoğunu yakıyoruz. Birçok anarşist komünist düşünür böyle gıdalar için karne kavramını öne sürer. Böyle bir pratik savaş zamanında kabul görmüştür ve bugün de organ nakli için kullanılan paylaşım yöntemidir.

Toplumsal devrim herkese yetecek kadar üretebildiği aşamaya geldiğinde, o zaman “herkese ihtiyacı kadar” ilkesi uygulanabilir ve endüstrisi daha gelişmiş ve verimli bölgeler doğal olarak bu aşamaya diğerlerine göre daha erken ulaşacaktır. Fakat toplamda bu aşamaya ulaşılana kadar eşit paylaşım sistemi, yani kişi başına eşit dağılım, sadece adil değil, zorunludur. Hastaların, yaşlıların, hamile ve yeni doğum yapmış kadınların ayrıca düşünülmesi gerektiğini söylemeye bile gerek yok…[xix]

Bu karne sistemi tabii ki aslan payının ve en iyi dilimlerin parti elitine gittiği, örneğin Sovyetler Birliği’ndeki karne sisteminden farklıdır. Mesela günümüzde organlarla ilgili, en çok ihtiyacı olan ve en uygun kişileri belirleyip sıraya koyan bir uluslararası kurum vardır. Organ naklinde organı kimin alacağı, fiyata, mesleğe ya da kişinin algılanan değerine göre değil, ihtiyaç ve uygunluğa göre belirlenmesi açısından komünist temelde gerçekleşir. Karne sisteminden kaçınmak için her şey yapılmalıdır ama yokluk zamanlarında adil tek çözümün bu olduğunu görmemiz gerekir.

Öte yandan, Berkman’ın komünist alternatifi olan “fazlalığın açık kullanımına” bakarsak, kirlilik ya da aynı malzemenin çelişki yaratan kullanımları gibi karar verilmesi gereken meselelerde toplumun nasıl tartışıp düzenleme yapacağı konusunu ele almadığını görürüz. Küresel kapitalist ekonominin herhangi bir yapı-sökümüne girişenler, dev boyutlardaki küresel eşitsizlik ve dünyanın büyük kesiminin engellenmiş gelişimi sorunlarıyla uğraşmayı göze almalıdır. Dünyanın bütün toplumlarının kapasitelerini bilinçli ve kolektif olarak geliştirecek ve (kapitalizmin, pazarlarını genişletmek ve karlarını artırmak için yarattığı sürdürülemez olan) mevcut yapıların yaratacağı ekolojik felaketlere çözüm bulacak bir yönteme ihtiyacımız var.

Bu kararları sadece halk meclisleri yoluyla alabiliriz. Fakat çözüm teknik değildir. Kirlilik konusundaki kavgaları çözümlemek için sadece ekonomik bir tasarım bulamayız. Yukarıdaki tartışmada çeşitli önerileri gündeme getirmek için bir öneri zaten var, ama  politik meseleler için sadece toplulukların konseyleri içinde, politik süreçler olabilir. Herhangi bir değer belirlemek, keyfi olacağı gibi, sorunu da çözmez. Bunun yerine, topluluklar bir araya gelmeli, tartışmalı, anlaşmaya varmalı ve herkes için en iyi çözümü oluşturmalıdır. Yapılar, güç mücadelelerinde ve gücü ilgilendiren mücadelelerde arabuluculuk yapabilir ama bu yapılar çözümün sadece dış yüzüdür. Hiçbir garanti sağlamazlar ve böyle sorunlar nihayetinde durumun maddi, toplumsal ve tarihsel analizini gerektirir. Malumun ilanının, muğlak genellemelerin, boş şekilciliğin ötesinde bir değerlendirme için kaçınılmaz olarak daha çok deneyime, pratiğe ve denemeye ihtiyacımız var.

Bununla beraber kapitalizmden farklı olarak, “her zaman, ne istersek onu” yapabileceğimizin bir garantisi yoktur. Çeşitli planlama inisiyatifleri boyunca herhangi bir topluluk diğeriyle eşit konumda olacağı için, ilkeli olunması yönünde yapısal baskılar olacaktır. İleride bizi yakabilecek durumda olanları yakmak istemeyiz. Bugünden farklı olarak, bunu yapmak için finansal ya da politik bir çıkar olmayacaktır. Gerçek anlaşmazlıklar çıktığında, ve bunlar olacaktır, toplumsal mücadele bizim modellerimizin ve formüllerimizin ötesine geçecektir.

Ücret Sisteminin Eleştirisi

Fakat paylaşım net çizgiler çeker. Paylaşımda komünist ekonomiyi tanımlarken, ücretli iş sisteminin olmadığını, bireysel emeğin algılanan değeri yerine insani ihtiyaçlar ve maddi olanaklara dayalı olduğunu ve kapital birikiminin yerini insan ihtiyacı için üretimin aldığını gördük. Katılımcı Ekonomi’nin tüm özellikleriyle ortak olan kolektivist ekonomi ise, aslında insanları çeşitli ücret-düzenleri için çalışmaya zorlayan bir sistemdir. Kolektivist paylaşımın temelinde ücret olarak biriktirilen gelir vardır ve bu gelirin bireyin yaptığı işin algılanan değerine dayalıdır. Kolektivistler sosyalizm altında emeğin değerini çeşitli şekillerde tanımlamışlardır: üretim miktarı, çalışma saati, işin zorluğu ve çalışırken sarf edilen güç (katılımcı ekonomi), emeğin toplumsal değeri, vb.

Komünist ekonomi, kısmen devrimci toplumların deneyimlerine dayanarak, ücret sistemini reddeder. Rusya, Çin, Küba, Macaristan, Almanya, vb. deki devrimci deneyimler içinde tek bir şey görebiliyorsak, o da kapitalizmin, düşmanının içinden tekrar ortaya çıkabileceğidir. Sınıf ayrımları ve sınıf eşitsizlikleri, olası yönetici sınıfları için bir rampa görevi görür. Ücret sistemleri, “Proleter” devlet önerisi kadar olmasa da, kapital ve maddi güç birikimiyle yeni yönetici sınıfların oluşmasına ve ekonomik eşitsizliklere zemin sağlar. Bu temelde olumsuz bir itirazdır. Olumlu tarafında ise, komünist ekonomi, adaletsizliğin ve ücretli emeğin sürdürüldüğü ekonomilerde olmayan ek seçenekler ve imkanlar sunar. Komünizm, hem yapılan işlerde hem alınan karşılıkta ayrımları ortadan kaldırması sayesinde üretimde ve insanlar arasında tümüyle yeni ve temelden farklı toplumsal ilişkilerin kurulmasına yol açar. Temelde komünist olan bir paylaşım, toplumsal üretimin çıktılarını ve yapısını, bu üretimden faydalanan toplumun gerçek ve hayati ihtiyaçlarına doğru yönelmeye zorlar. Komünizm, emek ve tüketim arasındaki bağları parçalayarak, toplumsal ihtiyaçlara ve insan arzularına dayalı alternatif bir yaşama ve çalışma şekli sunar.

Üstelik adil bir ücretin neye dayanarak yapılabileceğini sorgulamak yerinde olacaktır. Kapitalizm altında ücretler adil değildir. Ücret pazara bağlıdır, o kadar. Ama sosyalist ücretler emeğin belli bir değer algısına dayalıdır. Katılımcı ekonomide bu ücret “…toplumsal ürüne katılımda sarf edilen gayret ya da fedakarlıktır”.[xx] Kaç saat çalıştığınız, ne kadar ürettiğiniz, üretime kattığınız değer gibi çeşitli kolektivist ücretler önerilmiştir. Fakat bunların hepsinde temel bir problem vardır; bunlar keyfi ve adaletsizdir.

Zamanımızda üretim büyük ölçüde toplumsaldır. Bireyin katkısını, o işin yapılmasını sağlayan diğer binlerce bireyin katkılarından ayırmak çok zordur. Basitçe, günümüz toplumunda toplumsal emek ve kapital o kadar iç içe geçmiştir ki, çoğu durumda bireyin katkısını diğerlerinin emeğinden ve o bireyin üretmesini sağlayan toplumsal kapitalden ayrı ölçmek imkansızdır. Kapitalizm bunu zaten denemez; sadece insanlara zorla kabul ettirilen miktarı öder. Sadece saatlere bakarsak, hepimiz biliyoruz ki bir kişinin çalıştığı saatler diğerinden farklı olabilir; ama aynı ücreti alırlar. Bazı insanlar doğalında yetersiz oldukları için onların yaptığı işin değeri adaletsiz olur. Diğerleri, fazla çaba sarf etmeden, sadece yeteneklerine dayanarak zengin olamamalılar. Çaba ve fedakarlığa göre değerlendirme yaparsak, böyle bir sistem yine rastgele ve keyfi değerlendirmelere açık olur. Çalışma arkadaşlarının birbirlerinin işlerini değerlendirmesi ise iş yerindeki dedikodu ve iç çekişmeleri bugünkü rahatsızlık seviyesinin çok üstüne, ücretler üzerinde bir güç sistemine dönüştürür. Bir şeye değer biçmek tarafsız olamaz; güç yüklüdür ve bir baskı aracıdır. Ücret, kapitalizm tarafından gerçek toplumsal emeği gizemlileştirmek için kullanılan bir baskı aracıdır. Katılımcı ekonomi ve kolektivistler, bu aracın kar-sistemiyle ilişkisi kesildiğinde bir adalet aracı olabileceğini düşünüyorlar.

Emeğe değer biçmenin zorluğu daha temel bir şeye işaret ediyor: Algılanan değere dayalı, zorunlu emeğe öncelik veren ve ödüllendiren bir ekonomi istemiyoruz. Hem zenginlikteki eşitsizliklerin tehlikesi, hem değer biçmenin yarattığı yıkıcı toplumsal baskı, emeğin değerinin tüketimden ayrı olduğu, daha özgürlükçü bir ekonomiye işaret eder. Geleneksel olarak bu düşünce “Herkesten yeteneğine göre, herkese ihtiyacına göre” [xxi] şeklinde özetlenmiştir.

The post Anarşistlerin Ekonomi Tartışmaları (15): Sınıfsızlık Anarşizmle Mümkündür -Anarşist Komünist Ekonomi Pratiği – 3 appeared first on Meydan Gazetesi.

Tarih boyunca, anarşizm fikrinin toplumsallaşmaya ve örgütlenmeye başladığı ilk andan itibaren kadınlar; ezilenlerin mücadelesinde ön saflarda yer almışlardır. Yaktıkları isyan ateşi fabrikalarda, sokaklarda, kadın ezilmişliğinin olduğu her alanda büyümüş, kadın özgürlük mücadelesinin temellerini atmıştır.

Paris Komünü’nde, İspanya Devrimi’nde kadınların tuttukları direnişin meşalesi yaşam olmuş, özgürlük olmuş, devrim olmuştur. Anarşist kadınlar, Emma Goldman’dan Lucy Parsons’a, Voltairine de Cleyre’dan Virgilia D’andre’ya, Lucía Sánchez Saornil’den Mujeres Libres’li kadınlara, anarşizm mücadelesinin tohumlarını coğrafyanın dört bir yanında yeşertmişlerdir.

Anarşizmin iki yüzyılı aşkın örgütlü tarihinde yer alan anarşist kadınların, yaşadığımız coğrafyada pek bilinmeyen yaşamlarının ve mücadelelerine adanmış hikayelerinin tekrar tekrar incelenmesi gerekir.

Kadınlar tarafından çıkarılan gazetemizin bu sayısında, sizlerle, kadın mücadelesine büyük ihtiyaç duyulan şu günlerde, tarih boyunca tüm coğrafyada anarşist mücadeleyi yükselten kadınların hayat hikayelerini paylaşıyoruz.

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 25. sayısında yayımlanmıştır.

The post Tarihteki Anarşist Kadınlar appeared first on Meydan Gazetesi.

Geçtiğimiz yılın son aylarında Ukrayna’da can çekişen “Turuncu Devrim” son nefesini de verdi. Ukrayna’daki 2010 yılı seçimlerindeki açık yenilgiden sonra bile Ukrayna’dan umutlarını kesmeyen Avrupa-Atlantik birlikteliğinin Doğu Ortaklığı sürecine Yanukoviç (Eski Ukrayna Devlet Başkanı) ve Azarov (Eski Ukrayna Başbakanı) 21 Kasım 2013’te beklenmeyen bir cevap verdi. Hükümetin cevabını “ülkeye ihanet” olarak değerlendiren muhalefet partileri, Batı yanlıları ve bazı Batılı temsilciler Euromaidan olarak adlandıran protesto sürecini başlattılar.

Böylece 2004 seçimiyle başlayan ve sonra “Gül Devrimi”yle bağlaştırılan Ukrayna’nın yüzünü Batı’ya dönmesi ve ülkedeki ekonomik ve siyasi Rusya baskısını dengelemesini -bununla da kalmayıp sürecin Ukrayna taraflarınca AB ve NATO’ya kabulünü de- öngören Turuncu Devrim tamamen sona ermiş oldu.

21 Kasım’dan bu yana devam eden yeni süreciyse iki boyutta çözümlemek gerekiyor; siyasi iktidarların (Ukrayna Devleti, AB-Atlantik birlikteliği, Rusya vs.) bu coğrafyadaki ayrı ayrı stratejileri ve yine bu coğrafyadaki insanların beklentileri. Burada önemli olan  -dünya üzerindeki diğer birçok hareketteki gibi- bu iki boyutun aynı coğrafyada ve aynı coğrafyaya ilişkin meydana gelmesiyle çakışık bir varoluşa sahip olmasıdır.

Siyasi İktidarlar

SSCB’nin dağılmasından sonra bağımsız bir siyasi yönetime dönüşen Ukrayna yönetimi bağımsızlığının ilk yıllarından itibaren günümüze kadar hiçbir zaman bölgede ayrı ayrı stratejilerini kuran diğer iki siyasal iktidardan bağımsız bir strateji kuramamıştır.

Bölge üzerinde strateji kuran önemli siyasi iktidarlardan biri Rusya’dır. Ukrayna nüfusunun beşte birinin Rus olması ve Rusya-Ukrayna ilişkisinin tarihsel arkaplanı Rusya’nın sadece ekonomik ve siyasi çıkarlarla hareket etmediğini göstermektedir. Rusya için Ukrayna’nın kendisine bağlı olması önemli bir moral değerdir ama Rusya-Ukrayna ilişkisinin bu boyutunun diğer boyutlarını maskelemek için kullanıldığı da muhakkaktır. Rusya için yurtdışındaki Rus nüfusu (özellikle Rusya’nın komşularındaki) sınırötesi siyasi, ekonomik ve özellikle de askeri yaptırımların meşruiyet kaynağı olarak görülmektedir. Rusya, Kırım’a yapılan askeri müdahalenin öncelikli nedenini Kırım’daki Rusların güvenliğini sağlamak olduğunu öne sürmüştü.

Diğer taraftan Rusya’nın o kadar da duygusal davranmadığını Ukrayna meselesinin Rusya açısından ekonomik ve güvenlikle ilgili boyutlarına bakmadan yapılacak bir yorum eksik kalacaktır. Şu anda halk oylamasıyla bağımsız cumhuriyetler haline gelen Donetsk ve Luhanks bölgelerinde Rus nüfusu ağırlığını gösterse de özellikle Donetsk bölgesinin ülkenin en zengin kesimini bulundurması ve SSCB zamanında SSCB’nin en gelişmiş sanayi bölgelerinden biri olması Donetsk ve Doğu Ukrayna’yı ülkenin geri kalanından daha önemli hala getiriyor.

Ayrıca Ukrayna, Rusya’nın güvenliği ve askeri stratejisinde oldukça önemli bir yer teşkil etmektedir. Rusya, 2010 seçimlerinden sonra Yanukoviç’in samimiyetini Kırım’daki Rus üssünün kiralama süresinin uzatılmasıyla deneyerek Ukrayna’ya verdiği askeri değeri göstermiştir. Rusya, Kırımı işgal ederek hem Ukrayna ve Batı ittifakına 21 Kasım sonrası süreç ile ilgili sert bir cevap vermiş hem de komşu ülkelerine bir gözdağı vermiştir. Olası bir Ukrayna-Kazakistan ittifakının Rusya’nın Kafkasya ile bağlantısını kesebileceği için ise Ukrayna’yı şimdilik bir bütün olarak tutmak yerine kendisi için ekonomik ve askeri stratejik öneme sahip bölgeleri Ukrayna’dan koparmayı tercih etmiştir.

Bölge üzerinde strateji kuran bir diğer siyasi iktidarsa AB ve ABD’nin oluşturduğu Batı bloğudur. Batı’nın bölgedeki hedefi, ekonomik olarak zor durumda olan Ukrayna’nın ekonomik ve siyasi reformlarla kısıtlı bir gelişimden sonra, Rusya’nın Doğu Avrupa’ya yönelik siyasi ve ekonomik politikalarının etkisini engelleyecek bir barikat haline getirmekti. Batı güdümlü yönetim iktidardayken AB ve NATO üyeliği hedefiyle propaganda yürütmüş, fakat zaten AB üyeliği hakkında herhangi bir vizyon göstermeyen Batı, siyasi ve ekonomik reformlarda da eksiklik gördüğü için Ukrayna’ya mesafeli durmayı tercih etmiştir. Yine de Doğu Ortaklığı Anlaşması’yla Rusya’nın vaaddettiğinden çok daha iyi ekonomik şartlar sunan Batı, Rus yanlısı Yanukoviç ve Azarov tarafından geri çevrilince resmi olarak “bekle-gör” politikası benimsediğini iddia etse bile Batı yanlısı muhalefeti açıktan açığa desteklemiştir.

Ukrayna’da Yaşayanlar

Yazının başında da belirtildiği gibi 21 Kasım sonrası sürecinin birbirine çakışık iki boyutta çözümlenmesi gerekiyor. Bu boyutlardan ikincisi de siyasi iktidarların mücadele alanında yaşayan insanların durumu.

Ukraynalılar, SSCB’nin son yıllarından itibaren Rusya’ya karşı mesafeli olmaya başlamışlardı ama bu durum SSCB sonrası dönemde de Ukrayna siyasetini ve ekonomisini Rusya’nın baskı altında tuttuğunu değiştirmedi. SSCB’nin dağımasından sonra Ukrayna’nın ne zaman kendi ekseninden sapmaya başladığını görse enerji meselesini ortaya çıkaran Rusya ile Ukrayna arasındaki gaz krizleri bunun bir göstergesidir. 21 Kasım’dan önceki süreçte ekseninden kayan Ukrayna için yaptırımlarla beraber yeni fırsatlar da sunan Rusya, bunu Ukraynalıların adeta gözüne girmek için yapmıştı, çünkü Batı’nın fırsatlarına eski “havuç-sopa” anlayışıyla bir alternatif getiremeyeceğini fark etmiştir.

Bu nokta da Ukraynalıların büyük bir kısmının neden Batı yanlısı olduğunu anlamak kolaylaşıyor. Rusya güdümündeki yönetimin olduğu ve bölge insanlarının ekonomik bir enkaz altında kaldığı ülkede insanlar, Batı’nın katılımcı demokrasisini, reformlarını ve sunduğu pazar imkânlarını kötünün iyisi olarak görüp çözüm olarak benimsemişlerdir.

Sonuç

Ukrayna’daki toplumsal hareketlilik başladığından bu yana, ölen insan sayısı yüzlerle ölçülmeye başlandı bile. Küresel ekonomik ve siyasi hesaplar arasında yaşamlarını sürdürmeye çalışan halk, Batı ya da Rusya güdümündeki siyasal iktidarlar tarafından katlediliyor.

Toplumsal mücadelenin, efendilerin siyasi ve ekonomik çıkarlarına hizmet etmediği bir üçüncü cephe, Ukrayna’da kendisini dayatıyor.

Bu çift cepheli savaş, bu coğrafyanın topraklarında yüzyıllardan beri devam ederken, hatırlanması gereken 20. yüzyıl başlarında, ezilenlerin bu coğrafya da yarattığı deneyimdir.

Ukrayna’daki Mahnovşçina deneyimini hatırlamaya sadece Ukrayna’da değil, efendilerin savaşlarının hüküm sürdüğü her yerde ihtiyacımız var.

The post “Ukrayna’da Kim Ne İster?” – Bozkurt Toral appeared first on Meydan Gazetesi.

The post Anarşistlerin Seçim Tartışmaları(1) appeared first on Meydan Gazetesi.

Onların ne adaletsizliğe tahammülü, ne de adalet için mahkemelere ve hakimlere ihtiyaçları var. Onların adaleti vicdanlarından ve ellerindeki bambu sopalarından geliyor, onlar Gulabi Çetesi.

Gulabi çetesi kimlerden mi oluşuyor? Onlar başlık parası yüzünden kaynanasından, sofradaki yemek yüzünden kocasından dayak yiyenler; yoksulluktan aç yatıp, işsizlik maaşı almaya gittiklerinde ise memurlara rüşvet vermek zorunda kalanlar. Çoğu okuma yazma bilmiyor, çocuk yaşta evlendiriliyor. Onlar Hindistan’ın en yoksul bölgesi olan Banda ve civarında yaşayan, kastın en altında olmaları sebebiyle ezilen, kadın olmaları sebebiyle de iki kez ezilen kadınlar…

Gulabi Çetesi’nin kadınları, tüm bu koşullar hayatlarını işkenceye çevirirken sessiz kalmak
yerine isyan etmeyi, tek başlarına dertlenip kahır çekmektense bir araya gelip örgütlenmeyi seçmiş kadınlar.

“Kim yalnız başına savaşabilir” diyor bu çetenin kurucularından Sambat ve ekliyor; “Gücümüz
mücadelemizden geliyor. Ben kadınların çektiklerini gördüm, benim savaşım sadece kendim için değil, ezilen tüm kadınlar için. Kadınlar bize katılıyorlar çünkü artık katlanmak istemiyorlar, bu onların da savaşı.”

Gulabi Çetesi yalnızca kadınlara yönelik adaletsizliklere değil, toplumsal adaletsizliklere
de doğrudan eylemle karşılık veriyorlar. Karşılarındaki ister polis, isterse devlet yetkilisi olsun, onlar doğru bildiklerini yapmaktan hiç geri durmuyorlar. Örneğin toplumsal bir adaletsizliğe karşı yapılan bir eylemde gözaltına alınan ve on gün boyunca hakkında hiçbir suçlama olmaksızın nezarette tutulan birinin durumunu sormak için karakola giden Sambat, orada yaşadıklarını şöyle anlatıyor: “Ona ne olduğunu sorduğumda beni dinlemediler. Onlara beni dinleyin dedim ama bana bu işe karışmamı söyleyip beni oradan uzaklaştırmaya çalıştılar. Bense orada kalmakta ısrarcı oldum fakat aralarından biri benim üzerime yürüdü ve beni dövmeye kalktı. Ben de kendimi korumak için elimdeki defteri yüzüme siper ettim ve geri çekildim, bunun üzerine daha da sinirlenen polis bana vurmaya başlayınca ben de defteri bırakıp elime sopamı aldım ve onun kafasına vurdum… O günden beri bizden korkuyorlar ve ne zaman biri polisle bir sorun yaşasa – ki bu her gün oluyor- biz gidiyoruz ve kolayca çözüyoruz.”

Benzer başka bir örnek ise elektrik idaresinde yaşanıyor; faturalarını ödeyemeyenlerin elektriklerini kesen memurlar, bir de elektrikleri yeniden açmak için rüşvet istediğinde karşılarında Gulabi Çetesi’ni buluyor. Ellerinde lathi dedikleri uzun sopalarla pembe giymiş kadınları karşılarında bulan memurlar, tam da o anda bir hata yaptıklarının farkına varıyorlar.

Başka bir örnek ise şöyle; köyde fakirler için ayrılan buğdayları deposunda öylece tutan memurun ofisinin kapısına dayanan Gulabi Çetesi, ayrılan buğdayları iki traktöre yükleyerek ihtiyacı olanlara dağıtıyor.

Onlar şiddet uygulayan erkeklerin ya da devlet yetkililerinin hayatlarını zindan ederken, kendi aralarında kurdukları dayanışma ile de birbirlerinin hayatlarını kolaylaştırıyorlar. Kendilerini şöyle tarif ediyorlar: “Biz hizmet edenlere, alt tabaka diyorlar oysa altta olanlar aslında bizi kendilerine hizmet ettirenler; çünkü biz, onların çamaşırlarını yıkayan, sokakları süpüren, saçlarını kesenleriz. Ve bu yüzden onlardan çok daha üstlerdeyiz…”

Gulabi Çetesi kadınlarının nüfusu bugün Banda ve çevresinde neredeyse 100.000’e ulaşmış durumda. Onlar sömürüye karşı, yaşamları için mücadele ediyorlar. Her türden adaletsizliğe karşı doğrudan eylemle hareket eden ve örgütlülüklerinin gücüyle hayatlarını dönüştüren Gulabi Çetesi’nin kadınlarını selamlayarak, onların sözleriyle yazımızı sonlandıralım:

“Bu yol çiçeklerle değil tersine dikenlerle kaplı bir yol ve yalnızca kalplerinde
dünyanın çilesini taşıyanlar bu yolda yürüyecek cesarete sahiptir.”

The post Hindistan’ın Pembe Giymiş Kadınları: Gulabi Çetesi appeared first on Meydan Gazetesi.

Özlem Arkun: Biliyoruz ki psikoloji disiplini de diğer disiplinler gibi iktidar ilişkileri ve koşullarıyla bağlantılı. Bu durum, iktidar odaklarının kendi pozisyonlarını korumalarını ve yeniden üretmelerini sağlamaktadır. Peki, sizce psikolojik yaklaşım, iktidar odaklarınca ezilenlerin kendilerini özgürleştirmelerini sağlayabilir mi?

Dennis Fox: Bu önemli bir soru. Sanırım öncelikle “psikolojinin” anlamları arasındaki farkları ortaya koymak gerekiyor. “Psikoloji disiplini” dediğimizde genellikle, klinik psikologlar ve araştırmacı psikologları hatta danışman ya da başka pozisyonlarda çalışan psikologları da kapsayan bir meslekten bahsediyoruz. Birçok ana akım profesyonel bilim dalı gibi psikoloji de bir disiplin olarak güç odaklarının devamlılığını sağlamak ve statükoyu korumada önemli bir role sahiptir.

Ancak “psikoloji” sadece meslek anlamında değil, insan davranışları hakkında bilginin tabanını da ifade eder. Psikologlar insan davranışı konusunda birçok veri elde etmişlerdir. İnsanların nasıl davrandığını, neden belli şekillerde davrandığını, davranış biçimlerinin nasıl değişebileceğini anlamaya çalışmak – bu gibi soruları cevaplamak sadece psikologların değil; aynı zamanda felsefecilerin, siyaset kuramcılarının ve başka birçok uzmanın hatta uzman olmayan ama “yaptığımız şeyleri niçin yaptığımızı” anlamaya çalışan sıradan insanların araştırdığı bir konu olmuştur.

Ana akım psikolojinin anladığını iddia ettiği şeylerin çoğu, statüko tarafından yanlı bir şekilde yorumlansa da bu tür bilgilerin farkındalığı bazen baskıya karşı direnen bireylerin işine yarayabilir. Örneğin, bazı psikologlar, bir grup insanın nasıl daha etkili olabileceğini, diğerlerini birlikte çalışmaya nasıl ikna edebileceklerini, baskıcı güçlere karşı farkındalığın nasıl oluşturulabileceğini anlamak için daha çok çalışmış, bu konulara yoğunlaşmışlardır. Bu yüzden bence, özellikle psikologlar bir eylemci bakış açısıyla açıkça iktidar ve baskıyı işaret ettiği sürece psikolojiyi kullanmak faydalı olabilir.

Kendi teori ve pratiklerini daha kökten bir eleştiri ile harmanlayarak ortaya koyan psikoterapistler ve psikoanalistler kısmen ayrı bir alanda yer almaktadır. Bu kesim her zaman azınlık olsa da bir yüzyıldan daha fazla bir süredir, örneğin faşizmi anlamaya çalışan psikologlar ile birlikte var olmuştur ve aynı zamanda baskıcı, hiyerarşik bir toplumda yaşamanın insanlarda yarattığı içsel sonuçların üstesinden gelmek konusunda kişilere yardımcı olmaya çalışmıştır. Bireysel terapiler doğrudan politik bir değişime yol açmasalar da bireylerin neyin karşısında olduklarını ve nasıl daha etkin olabileceklerini daha iyi anlamalarını sağlayabilir.

Ö.A: Psikoloji toplumsal değişimde nasıl bir rol oynar ve topluma psikolojiyle yeniden bakmanın amacı nedir?

D.F: Yukarıda belirttiğim gibi bazı psikologlar yaptıkları işi politik bir çerçevede ele alıyor ve toplumsal dönüşümün yükseltebilmek adına neler yapılabileceğini keşfetmeye çalışıyor. Bir bütün olarak bu meslek her ne kadar ılımlı olsa ve statükoyu kabullense de bazı psikologlar liberal , ve bazen de radikal , açılardan bazı şeyleri değiştirmeye odaklanıyor. Bu eğilimi olan ve bunu doğru bulan psikologlar, genel yönelim başka yönlere doğru olsa da eylemcilerle çalışarak olumlu bir etki yaratmayı denemektedir. Ancak bunu yapmak psikolojinin toplumdaki geleneksel rolü üzerine bilgi sahibi olmayı ve geleneksel ana akım modellerden uzak durmayı gerektiriyor. Bu kolay değil ve sanıyorum bunu azı yapıyor.

Ö.A: Devlete, ekonomik ve toplumsal şiddete karşı mücadele eden direniş hareketleri ile iş birliği yapan bir psikoloji mümkün müdür?

D.F: Evet yukarıda da değindiğim gibi mümkündür. Örneğin, bir Cizvit rahibi de olan Salvadorlu sosyal psikolog Ignacio Martin Baro, Orta Amerika’da baskı ve adaletsizlikleri göstermek için sosyal psikoloji yöntemlerini kullanmış, değişime teşvik etmiş ve sonunda 1986 yılında başka Cizvit rahipleri ile birlikte devlet tarafından katledilmiştir.

Genellikle özgürlük psikolojisi olarak tanımlanan eserleri, direnişe eklemlenmenin yollarını arayan psikologlar için esin kaynağı olmuştur. Yakın zamanda bir grup eylemci psikolog çeşitli hareketleri desteklemeye çalıştılar, ancak bence bu çalışmalar direniş hareketleriyle birlikte hareket etmek adına pek yeterli olmadı. Orta-sınıf kariyerist profesyonel psikologlar için genellikle eylemcilik başlıca öncelik olmuyor.

Ö.A: Eleştirel psikoloji nedir?

D.F: Eleştirel psikoloji terimi, ana akım psikoloji disiplininin çalışmalarına yönelik, bir dizi felsefik bilimsel ve politik karşı çıkışı ifade eder. Eleştirel psikologlar genellikle ana akım psikolojiyi, bir anlamda kabullenilmiş pratikleri üreten ve toplumdaki baskın iktidar yapılarıyla uyumlu fikirleri yayan politik bir girişim olarak tanımlarlar. Ana akım psikologlar, ne amaca uygun bilgi sayılıyorsa ve bunu elde etmek nasıl mümkün oluyorsa ona uygun seçici tahminleri; profesyonel normların sağladığı bilimsel nesnelliğin adaletsiz güvenini; adil olmayan ve tatmin edilemeyen statükonun devamını sağlayan, önyargıları serbest bırakan böylesi bir nesnelliğin yarattığı sapmış bir inancı ortaya koyar. Buna bağlı olarak, eleştirel çalışmalar, ana akım psikolojinin onaylamadığı tahminleri belirleme, psikoloji ve toplumdaki etkilerini gösterme ve alternatif teorik çerçeveler, araştırma metotları ve pratikleri ortaya koymayı amaç edinir.

Şunu belirtmek istiyorum, birçok psikolog için yüzleşilmesi en zor mesele yaptıkları işin apolitik bir şey olduğuna, sadece insanlara yardım ettiklerine inanmaları. Gerçekten de birçoğunun yardım etmeye çalıştığı söylenebilir. Esas problem, yaptıkları işte dikkate almadıkları şeyler. İnsanlara yaptıkları yardımla, insanlar zor koşullara orantısız bir şekilde adapte olmaya çalışıyorlar. Bu zor koşulları yaratan nedenlerle mücadele etmiyorlar. Sonuç olarak, milyonlarca insanı ilgilendiren sistematik problemler “bireysel” olarak algılanıyor.

Ö.A: Objektif, evrensel ve tarafsız olduğunu iddia eden ana akım algıyı eleştiren, eleştirel psikoloji akademide nasıl yer alabiliyor?

D.F: Bu çok iyi bir soru. Aslında eleştirel psikoloji tıpkı eleştirel sosyoloji, eleştirel hukuk çalışmaları ya da diğer eleştirel teoriler gibi doğrudan objektif, evrensel ve tarafsız “gerçek” inancını hedefler. Bilimin kültür, tarih ve değerlerimizle nasıl şekillendiğini göstermeye çalışarak, eleştirel teori, üniversitenin iktidarla olan iş birliğinin önemli bir bileşenine meydan okur. Bu, özellikle eleştirel psikologlar için bir sorundur; çünkü sistematik düşüncenin kısmen daha yaygın olduğu diğer alanlardaki eleştirel teorisyenlerle kıyaslandığında ana akım psikoloji bireyi saplantılı bir şekilde kültür ve tarihten ayrı bir şekilde, sanki bunların insan davranışını anlamada hiç etkisi yokmuş gibi ele almasına neden olur.

Bu yüzden eleştirel psikologların, antropolog ya da sosyologlara nazaran, akademik disiplinde daha yavaş yol alması şaşırtıcı olmamalıdır. Belirtmeliyim ki bu zorluk kimi kez bir avantaja dönüşebiliyor. Eğer eleştirel psikoloji akademide daha fazla zemin bulursa eleştirel psikologlar, radikal ve ortak çalışmaların yoluna çıkan geleneksel akademik normlara daha çok odaklanmak zorunda kalacak. Eğer “yayınla ya da yok ol” çılgınlığına kapılırsak ve iş bulma, terfi etme konularında daha çok endişelenmeye başlarsak eleştirel enerjimizin çoğunu yitireceğiz.

Ö.A: Psikolojik bilgi, iktidar odakları tarafından yönlendirilmeye çok açık olduğundan bu bilgiyi ezilenlerin perspektifinden kullanmak faydalı ya da gerekli midir?

D.F: Psikolojik bilgi faydalı olabilir. Ancak buna güvenmek riskli olabilir çünkü sizin de dediğiniz gibi bu bilgi seçkinlerin çıkarları için değiştirilebilir. Eleştirel psikolojinin amacı, bu eğilime karşı koymak, bunu gerçekleştiği her yerde tanımlamak ve farklı açıklamalar getirmektir. Ancak eleştirel psikologlar azınlıkta. Ana akım psikologlar sistematik problemleri bireysel sorunlar olarak görmeye çok yatkınlar, bu nedenle baskının nasıl devam ettiğine yönelik analizleri siyasetten uzaklaştırıyor ve direnişe değil entegrasyona teşvik ediyor. Maalesef bu bireyselleştirme eğilimi Batı psikolojisinin başlıca direniş kırma yöntemlerinden biri.

Ö.A: Bizimle düşüncelerini paylaştığın için teşekkür ederiz.

D.F: Ben teşekkür ederim. Çalışmalarınızda başarılar.

The post Eleştirel Psikoloji ve Toplumsal Mücadeleler Üzerine: Dennis Fox appeared first on Meydan Gazetesi.