Meydan: Kürdistan’daki ilk tüketim kooperatif olma özelliğini taşıyan Medya Tüketim Kooperatifi’nin parçası Wan Market ne zamandan beri var?

Medya Tüketim Kooperatifi: Aslında Medya Tüketim Kooperatifi’nin esas yeri burasıdır. Bu market, 7 aydır açık. Bu çalışmanın projelendirilmesi, kooperatifleşme için üyelik çalışmaları gibi işler, daha önceden gerçekleştirildi ve neredeyse bir yıldan bu yana devam eden bir serüvenimiz var.Bu çalışma, Kürdistan’da ilktir. Kürdistan’da kendi bünyesinde kooperatifler açan bazı kurumlar vardı. Mesela Colemerg’de, çalışmalarını yalnızca kendi üyeleriyle sınırlı tutan kooperatifler vardı, bunlar da zaten devlete bağlı kuruluşlardı. Biz, başlatmış olduğumuz bu çalışma ile halkın tümüne katkı sağlamak istedik.

Bölgede etkisini artırmaya çalışan, daha fazla sömürebilmek için tekeller oluşturan ve insanları kendine mahkûm eden tüketim alanlarından olan AVM’lere karşıt bir şekilde Medya Tüketim Kooperatifi neyi amaçlıyor?

Zincir mağaza dediğimiz mağazalar, ürünlerini hemen her zaman bölge dışından alıyor ve üretimlerini de bölge dışında yapıyor. Bu durum, bölgede yetiştirilen ürünlerin değerlendirilememesine sebep oluyor. Biz, bunu defalarca dile getirdik. Bizim amacımız yerelde üretim yapan üreticiyi desteklemek.Biz, Wan’da üretim yapan üreticiden ürününü değerinde alıyor ve aynı değerde satıyoruz. Tarlada 5 kuruş iken, pazarda 15 kuruşa çıkan ürünler var. Bu üreticilere ulaşıp, ürünlerini kendi değerinde satabilme imkanı yaratmaya çalışıyoruz.

Bildiğimiz kadarıyla market, bölgedeki istihdamı da artırmaya çalışıyor. Şuan markette kaç kişi çalışıyor?

Şu anda, marketimizde dört arkadaşımız çalışıyor. Ancak zaten yalnızca çalışan istihdam etmeyi amaçlamıyoruz. Aynı zamanda dolaylı olarak üretimde istihdam sağlamak gibi bir amacımız var. Mesela üreticinin ürettiği ürünün değerlenebildiğini görüp, yeniden bir istekle üretime devam etmesi gibi…

Kapitalist sömürücü ilişki biçimlerine karşı, marketin işleyişi nasıl?

Kooperatifler esasen demokratik esaslarla kurulan yapılardır. Kapitalizm, paradan para kazanma yönünde bir sistem oluştururken; biz bunun tam tersi bir yönünde çalışmalar yürütüyoruz. Paradan ziyade emeğin değerlendirilmesi, emekten gelen değerin ön plana çıkarılmasını istiyoruz. Bu anlamda, toplantılarımıza katılan dostlarımızı da üretime yönlendirmeye çalışıyor; onlara, kendi ürettiklerinden daha fazla para kazanmak yerine, bir komün mantığıyla hareket etmeleri gerektiğini anlatıyoruz. Şu an, 183 üyemiz var ve çalışmalarımızı hep birlikte yürütüyoruz. İnsanlar, birlikte çalışınca farklı üretimlerin ortaya çıkabildiğini; dayanışmanın kapitalizmi yenebileceğini görüyorlar. Burada, kar amacı gütmüyor, kazanılanı paylaşıyoruz; ürünlerimizi maliyetine satıyor, kar hırsını ortadan kaldırıyoruz.

Kooperatifleşme bir paylaşmadır. Herkes nesi varsa, buraya getirip diğer insanlarla paylaşıyor. Kimisinin bir bilgi becerisi varsa gelip burada onu paylaşıyor, öğrenciler buraya gelerek bize yardım ediyor. Biz “getirin ürünlerinizi biz alalım, sizin adınıza satalım” demiyoruz. Üretici ürününü getirip buraya bırakıyor ve satıldığında, ücretini kendisi alıyor. Ya da örneğin bir bal üreticisi ürünü satıldığında onun parasını almak yerine, ihtiyacı olduğu bir ürünü buradan alabiliyor. Biz, her şeyin kapitalist bir işleyişte devam ettiği bu zamanda, parayı minimalize ederek, kapitalizme karşı barikatlar kuruyoruz. Bir karşı duruş koyarak, bütün toplumun bu yönde yapacağı bir çalışmayla hareket etmek zorundayız.

Kapitalizmden farklı bir ekonomik modelle işletilmesi dolayısıyla, markette farklı olarak ne tür ürünler satılıyor? Yerel ürünlere markette yer verilecek mi?

Zaten temel amacımız yerel ürünlerin burada değerlendirilmesi. Eğer yerel ürünlere burada yer vermezsek, bizim kapitalist işleyiş içindeki marketlerden hiçbir farkımız kalmayacaktır. Bu yüzden, örneğin Bitlis’ten tahin, Amed’den biber getirerek, Erih ve Riha taraflarından zeytin-zeytinyağı getirerek, yerel üreticinin tüketiciye aracısız ulaşması için çalışıyoruz.

Bu marketle birlikte, bölgede kooperatifleşmenin yaygınlık kazanması ve üretimin teşvik edilmesi için hangi kooperatiflerle ilişki içerisindesiniz?

Biz, kooperatifimizi bir örnek oluşturabilmek için kurduk. Özellikle mahallelerde olan üreticilerin bir araya gelerek oluşturacağı bir kooperatif olması ve birlikte hareket ederek üretime odaklı çalışmalar yapılmasını sağlamaya çalışıyoruz. Bunun haricinde Bika-Koop isimli bir kadın kooperatifimiz var, burada onların üretimlerine de yer veriyoruz. Onun haricinde bir bal kooperatifi ve başka kooperatifler ile de iletişim halindeyiz.

Son olarak, eklemek istediğiniz başka bir şey var mı?

Bu ve benzeri oluşumların daha da fazlalaşması gerek. Bu deneyimler, sömürünün önünde bir karşı koyuştur. Sömürüyü ortadan kaldırmak için, insanların bir araya gelmesini, kendi çalışmalarını bu şekilde yapmasını ve kapitalizmden ancak bu şekilde kurtulabileceklerini görmesi gerekiyor.

Bu Yazı Meydan Gazetesi’nin 30. sayısında yayımlanmıştır.