“Ütopyacı Aranıyor Acun Medya Kazanıyor”

Bir yer düşünün. Bir ormanın ortasında, bir dağın tepesinde ya da bir nehrin kenarında, ıssız bir arazi. Elinizde iki inek, 25 tavuk ve birkaç araç-gereç var. Tek varlığınız olan bu hayvanlarla hayvancılık yapabilir ya da birkaç tarım aletiyle hayatta kalmanız için yeterli olacak şekilde tarım yapabilirsiniz. Hatta isterseniz sizinle aynı araziyi paylaşmak zorunda olan diğer 14 kişiyle yaşamsal ihtiyaçlarınızı ve yapmanız gereken işleri de paylaşır, bu dayanışmayla daha kolektif bir yaşam örgütlersiniz. Birlikte ekip-biçer, birlikte yaşarsınız. Yani “kendi küçük dünyanız”da huzurlu ve mutlu yaşarsınız. Bu, ütopik olarak kurgulananın bir minyatürü olabilir.

Ama eğer siz “kendi küçük dünyanız”da yaşıyor iken, her anınız 7 gün 24 saat boyunca kameralarca kaydediliyor, sizin dünyanız dışında yaşayan milyonlar istedikleri her an sizin dünyanızı izleyebiliyor/dikizleyebiliyorsa, birlikte yaşamak zorunda olduğunuz 14 kişi ile birlikte içinde bulunduğunuz dünyadan elenmemek için bencillik ve rekabete bürünüyorsanız, bu ütopya olmaktan çıkar, içinde yaşadığımız distopik durumun sıkıştırılmış bir formatı haline gelir.

Show dünyasının neredeyse “tek adam”ı haline gelen Acun Ilıcalı’nın yeni sezonda yayınlayacağı program ÜTOPYA, işte böyle bir dünyayı tasvir ediyor. Daha yeri belirlenmemiş ıssız bir arazide, kendilerine verilen birkaç hayvan ve araç-gereçle, 15 yarışmacının “mikro bir toplum” inşa edeceği Ütopya’nın başvuruları henüz başlamış olsa da, yarışmanın hem televizyon dünyasında hem de sosyal medyada yarattığı etkiye bakılacak olunursa, gelecek sezonun en çok tartışılan ve en çok izlenen programları arasında olacağı açık. Acun Ilıcalı’nın “Biri Bizi Gözetliyor”, “Var mısın Yok musun?”, “O Ses Türkiye/O Ses Çocuklar” ve “Survivor”ın ardından yayına sokacağı bu programla, show dünyasında yeniden bir ilki başlatacağı anlaşılıyor.

Sunuculuktan Medya Patronluğuna: John de Mol ve Acun Ilıcalı

Acun’un daha önce ekranlara getirdiği birçok show programı gibi Ütopya’nın formatı da yabancı kanallardan satın alınmış. Ütopya’nın yaratıcısı da, “Var mısın Yok musun?”, “O Ses Türkiye/O Ses Çocuklar”, “Survivor” ve “Fear Factor”un yapımcısı olan televizyoncu John De Mol’un şirketi Talpa Medya.

Aslında Acun’un yalnızca televizyon programları değil kariyeri de Mol’ün kariyeriyle büyük oranda benzerlik gösteriyor. Forbes’in “Dünyanın En Zenginleri” listesinde 2009 yılında 334. sırayı alan John De Mol’un geçmişinde de sunuculuk yatıyor. Yıllar öncesinde (tıpkı Acun gibi) bir sunucu olarak televizyonculuk kariyerine giriş yapan Mol, kariyerini ilerlettikçe (Acun’un yakın bir zamanda yaptığı gibi) bir televizyon kanalı satın almış.

Şimdilerde yaklaşık 2.2 milyar dolar serveti olan John De Mol’ün kurduğu Talpa Medya’nın ürettiği her yarışma programı, televizyonculuk tarihine yeni bir bakış açısı katmak noktasındaki kararlılığıyla, büyük yankı uyandırıyor. Mol’un deyimiyle “sıradan bir şirket olmayan” Talpa’nın 25 kişilik ekibi, her pazartesi bir araya gelerek yarışma programlarının formatı üzerine kafa yoruyor. “Yaratıcılığın sınırlarını zorlayan” bu ekip, çalışmalarına öyle yoğunlaşıyor ki, pazartesi buluşmalarında yaptıkları sosyo-ekonomik tahlillerle, yarışmalarına arka planlar hazırlıyor. Öyle ki “2013 yılı boyunca tam anlamıyla sabit bir şeyi fark ettik; insanlar güvensiz, ekonomik geleceklerinden endişeli, sistemden mutsuzlardı. Kendimize şunu sorduk: İnsanlara her şeyi yeniden başlatmak için bir şans verilseydi ne olurdu? Şimdi yaşadığımız dünya yerine, mini bir toplum inşa edebilirler miydi?” sorusunun ardından 2014 yılı başında Ütopya ile birlikte, ekonomik krizlerden endişeli, geleceklerinden kaygılı 15 kişiye yeni bir “şans” sunmaya karar vermişlerdi.

İdealin Hayâlini Ararken

Birer hayal mekânı olan ütopyalar, içinde bulundukları dünyadan mutlu olamayan kimselerin, ideal olanı simgeleştirdikleri “kurgulanmış dünya”lardır. Günümüz kapitalist dünyasında ise asla gerçekten mutlu olamayacakların ideal olana ulaşabilme adına sarıldıkları bu hayaller, çoğu zaman düşünsel bir uğraş olmanın ötesine geçememektedir. Gündelik uyumun mümkün olduğu, yaşamsal ilişkilerin sorunsuz ilerlediği, “mutlu toplum”un hâkim olduğu ütopyalar, her ne kadar “en çok arzulanan”ı işaret etse de, salt bir uğraş olarak kalmakta ve yalnızca bir tasvirden ibaret olmaktadır. Bu “ideal evren” tahayyülü, hemen her zaman sadece hayalini mümkün kıldığı ideali hayal etmenin rahatlığını sunmaktadır.

Ütopyalar aslında “idealin hayali”ni sunarken, hayal kuranı içinde bulunduğu distopyaya da razı kılmaktadır. Distopyalarda hep “bugünden daha kötü” olanın tasviri sunulduğundan, kişi içinde bulunduğu zamanı da mutluluğu zorunlu kılan ideale yakın tutar. Aslında yaşanmakta olan günün bir distopya olduğunun (sanal yaşamların, gözetlenmenin, kapatılmanın böylesine olağanlaşmasının) görmezden gelinmesi de, içinde bulunulan hali giderek normalleştirir.

Kapitalizmin belirlediği sınırlar içerisinde insan yalnızca hayal edebilmenin özgürlüğüne sahiptir. Ütopyalar, daha mutlu bir evrenin yalnızca bir hayal olabileceğini, asıl olanın ise yaşanmakta olan gerçeklik olduğunu vurgulamakta, hayal eden kimselere de yalnızca ‘hayal etmenin mümkünlüğü’nü dikte etmektedir.

Gerçekten de “her şey açık”

Yaklaşan yeni sezonda yayınlanmaya başlayacak Ütopya şimdiden konuşulmaya başlandı bile. John De Mol’un “sosyal bir deney” dediği Ütopya’nın bu coğrafyaya uyarlanmış hali ve yaratacağı etki ise merak konusu. Yarışmanın düzenleneceği ve her bir köşesi kameralarla gözetlenecek olan sınırlı arazi içerisinde özel banyoların, tuvaletlerin kısacası mahremiyetin olmaması, yarışmanın Hollanda formatındaki kadar ilgi çeker mi bilinmez. Ancak Ütopya’nın Amerika formatında olduğu gibi, bir eşcinselin de yarışmaya “renk katacak” biçimde katılımının sağlanması, sanıyoruz “buranın ütopyası”nın tahammül sınırlarını zorlar.

Ütopya yalnızca sahip olduğu formatıyla değil, show dünyasının kurallarına getireceği yenilikler ve yeni yöntemleriyle de merak uyandırıyor. Bugüne kadar düzenlenen tüm yarışmaların aksine, yarışmacıların eleneceği açık oylamalar için, “her şey açık ve adil” denilse de, düzenlenecek açık oturumların sonucunda katılımcılardan birinin elenecek olmasının yarışmacılar arasında büyüteceği hırs ve rekabet duygusu, bu duygunun Ütopya’daki gündelik yaşayışlara yansıması ise bugünden belli.

Biri Bizi Gözetliyor’dan bu yana show dünyasında büyük yer edinen “gözetlenme”, Ütopya ile doruk noktasına ulaşacak gibi görünüyor. Kısa süreli şöhretlerin, 7/24 gözetlenmelerin, kayıt altına alınan yaşamların sergilendiği reality showların belki de son noktası olacak “Ütopya deneyi”.

“Mahremiyet”in olmadığı, “her şeyin açık ve adil” olduğu, sınırları belirli bir alanda her anınızın kaydedildiği ve naklen yayınlandığı bir dünyanın ne kadar idealize olduğu tartışılır. Ancak bir yıl boyunca yaşayacağınız her günün, Orwell’ın 1984’üne benzerliğini düşündüğünüze, bir distopyaya dönüşeceği fikri de çok da uzak sayılmaz.

Rekabetçi Topluma Geçiş

Öteden beri sistem karşıtlarına “atfedilen” ütopya kavramının kapitalizmin ve show dünyasının kazananları arasında yer alan Acun ve De Mol tarafından bu şekilde piyasaya sürülmesi, bu programın esasen neye hizmet edeceği konusunda bizlere yeterince fikir vermelidir.

Programın yapımcıları bugünkü kapitalist sistemin koşullarının geçerli olmadığı bir dünyayı “sıfırdan yaratma şansı”nı katılımcılara sunmakta ve yarışma boyunca yaşanacak her şeyi internet ve televizyon aracılığıyla tüm toplumun gözetimine açmakta. Programın ismi itibariyle oluşması beklenen mutlu tablonun yerine hırs, rekabet ve bencilliğin ortaya çıkması halinde ise, topluma-düzene ilişkin eleştirilerin boş birer safsata olduğu, sorunun sistem sorunu değil insan doğasına ilişkin olduğu mesajı verilmekte. Tabi ki programın baştan sona kurgu olduğu iddiasında değiliz. Ancak, ayda üç kez yapılan ve her elemede bir katılımcının, programdan çıkarılacağı elemelerin ve yarışmanın sonunda bir kazananın olacak olmasının katılımcılar arasında bencillik, rekabet ve gruplaşmalara yol açacağı aşikârdır.

Böylesi bir tablonun izleyiciye sunduğu alt metin, “hayalcilere” düşünü kurdukları koşullar sağlandığında dahi, eninde sonunda bugünkü dünyanın yeniden yaratılmasının kaçınılmaz olduğudur. Yani kapitalizm kaçınılmaz bir sonuç olarak dikte edilmekte ve bu şekilde topluma hayalcilikten vazgeçip, mevcut sisteme razı olmaları ve sisteme adapte olmaları öğütlenmektedir.

Acun’un yeni dönemde ekranlara taşıyacağı bu program içerisinde yaratılacak mikro toplum her ne kadar şimdiden merakla bekleniyor olsa da, programla birlikte “Acun’un Ütopyası”nda milyar dolarların katlanarak artacağını görmek çok da zor değil.

Paylaşın