Bir akıllı telefon uygulaması düşünün, oyun indirmek kadar kolayca telefona yükleyebildiğiniz; adı SketchFactor. “Kroki” anlamına gelen sketch, ABD’de halk dilinde “güvensiz” anlamında da kullanılıyor, factor ise “katsayı, ölçek” demek. SketchFactor’ü “Güvensizlik Ölçeği” ya da “Güvensiz Bölgeler Krokisi” olarak tanımlayabiliriz.
“Bazen her şeyin neden karmakarışık göründüğünü sorarsın kendine. Sokakta neden bu kadar ölü fare var? Bu blokta neden ışıklar yok? Herkes nereye gitti?
Bu soruların cevaplarını bulmak, bu karmaşık ve tehlikeli durumlardan kaçınmak istiyorsan SketchFactor’u indir.” cümleleriyle tanıtılan bu Güvensiz Bölgeler Krokisi, New Yorklu Allison McGuire and Daniel Herrington tarafından geliştirildi.
Irk profili, taciz, az ışıklandırma, terkedilmiş bölgeler-binalar, tekinsiz yerler gibi şeylerin kullanıcılar tarafından bildirilerek işaretlendiği uygulamayla; mikro ve makro faşizm daha hızlı şekillenebilecek. Telefonuna uygulamayı indiren kullanıcı, haritadaki sokakları-bölgeleri, kendince sebeplerle, en güvenli 1, en güvensiz- tekinsiz 5 olmak üzere, 1 ile 5 arasında puanlayacak. Verdiği puanın gerekçesini de yorum olarak yazabilecek. Yani SketchFactor, bireylerin bölgesel yaftalamalarıyla oluşacak navigasyon (yön bulma) sistemi. Şu anda ABD’de kullanılmakta olduğundan, bahsi geçen yorumlar şöyle; “Trafik var!”, “Yalnız kadınlar için tehlikeli olabilir.” Ama şöyle yorumlar da var; “Burası çok karanlık, yürüyen zencileri göremiyorum.”, “Kaldırımda ölü fareler ve kokan göçmenler var, dikkat!”
Şimdilik uzak topraklarda olsa da, her Kopyala-Yapıştır yenilik gibi, hızlıca gelir 3. dünya ülkeleri topraklarına. Kopyala-Yapıştır demem, taklit topraklarda yaşıyor oluşumuzla alakalı. Envai çeşit kültüre beşiklik etse de, “Batı”ya özenen; topluca osursalar, osurma ritüellerine başlayacak olan insanların toprakları. SketchFactor’ü de bu sebeple, Kopyala-Yapıştır yöntemiyle kullanmaya başlarız yakında. Bu topraklarda nasıl işleyeceğini beraberce kurgulayalım:
Önce kesin turistler kullanır. Zaten tekinsiz ülke, terörist yuvası gibi önyargılarla İstanbul’a gelen karakter; yoksulların sokaklarına 5, zenginlerin sokaklarına 1 verecektir. İstiklal Caddesi üzerinde çayın 8 lira olduğu lüks kafenin önü 1 iken, Ömer Hayyam’ın ya da Tarlabaşı’nın ara sokakları elbette 5 puan alacaktır.
Akıllı telefon satın alabilmek için 3 ay boyunca, günde 16 saat çalışıp para biriktiren genç işçi değilse uygulamayı kullanan, zengindir. Yani bölgeleri, genelde zenginler puanlayacak. Nişantaşı genci, yoksulların ve ezilenlerin mahallelerine elbette 4’ten aşağı puan vermeyecek ve yaftalayacaktır. Yorumlar da şöyle olacaktır; “Pis Kürtlerin mahallesi, dikkat!”, “Basın açıklaması dediler ama terörist bunlar, ortalığı yakabilirler.”, “Suriyeli basmış burayı, Arap kokuyor!” ve hatta “Çantalara dikkat, buralar hep fakir dolmuş.” Dolayısıyla, sadece ırkçılığın, faşizmin değil; sınıf savaşının ve sosyo-ekonomik problemlerin de cepteki izdüşümü SketchFactor.
Sistem, pis işlerini çözmeye, dejenere ederek bozmaya çalıştığı ezilenlerin mahallelerinde; sürekli sosyal, psikolojik ve ekonomik baskı uygulamaktadır. Ama yine de güvenlidir ezilenler için oralar. Baskı ne bilmeyenler, bilmezden gelenler, tehlikeli görürler ezilenleri. Faşizme karşı isyan da kaçınılmazdır bizim için.
SketchFactor, aslında faşizmin yeni oyuncağı, bu noktada haklıdır; güvensizdir oralar ezenler için. Market molotoflanabilir bir ekmek şiarlı, jipler yakılabilir bir adalet şiarlı, yol kesilebilir bir özgürlük şiarlı eylemde. Cep boy faşizme karşı avuç boy taş, haydi bakalım!
Mercan Doğan
Meydan Gazetesi Sayı 21, Ekim 2014