Anarşizmin, bir düşünce ve hareket olarak kendini var ettiği dünyanın bütün topraklarındaki yayıncılık faaliyetlerini bölge bölge incelediğimiz ve söz konusu topraklardaki mücadelenin tarihi paralelinde bir anarşist yayınlar külliyatı çıkardığımız yazı dizimizin bu bölümünde hem Batista hem de Fidel Castro diktatörlüğüne karşı mücadele etmiş Küba’lı anarşistlerin yayınlarını inceliyoruz.
1800’lü yılların sonu; dünyanın dört bir yanında işçiler kendilerini sömüren patronlara karşı örgütleniyor, topraklarındaki mücadelenin temellerini atıyordu. Özellikle Birinci Enternasyonal’in etkisiyle sendikalar kuran, denizaşırı bir dayanışma ağı yaratan işçi sınıfının gücü Latin Amerika’nın tiranlarına korku salıyordu. Küba anarşist hareketinde İspanyol anarşistlerinin etkisi büyüktü, bundan dolayı sendikaların yapısı anarko-sendikalist eğilimdeydi. İspanyol göçmen anarşistler 1860’lı yıllarda ülkedeki ilk anarşist grupların kuruluşunda yer aldılar. Arjantin’e gitmek üzere yola çıkan ve yol üzerinde Küba’da mola veren Bueanaventura Durruti ve Francisco Ascaso işçi hareketinin anarşist karakterinden etkilendiler ve burada bir süre kaldılar. Restorant İşçileri Sendikası ve Tütün İşçileri Sendikası’nın kuruluşuna destek oldular, çalıştıkları fabrikada işçilere zulmeden patrondan hesap sordular ve Küba işçi sınıfının hafızasında asla silinmeyecek izler bıraktılar.
Ezen ezilen ilişkisindeki sınıfsal boyutun yanı sıra; Küba, Peru, Porto Riko gibi ülkelerin halklarının başında bir de kolonyalizm belası vardı. Yaşadıkları toprakların tiranlarına karşı verdikleri mücadeleyi, İspanyol Krallığı’nın sömürgecilerine karşı verdikleri mücadeleyle birlikte yürüttüler. O yıllarda dünya devrimci hareketinin büyük bir çoğunluğunda olduğu gibi işçi hareketini örgütleyenler anarşistlerdi. La Alianza Obrera’nın devrimci anarşistleri, Küba’nın ilk 1 Mayıs eylemlerini örgütledi, ülkenin ilk sendikası olan Tütün İşçileri Birliği’nin kurulmasını sağladı ve sonrasında daha da alevlenecek olan mücadelenin tohumlarını attı. 1900’ler ise bağımsızlık mücadelesinin alevlendiği yıllardı.
Küba devrimi ve anarşist mücadele üzerine yazılmış en kapsamlı çalışmalardan biri olan “Küba Devrimi: Eleştirel Bir Perspektif” isimli kitapta Sam Dolgoff, anarşistlerin bağımsızlık mücadelesi içindeki tutumunu şöyle açıklıyor:
“Anarşistler propaganda ve her şeyden önce eylemle siyasi bağımsızlık mücadelesini toplumsal devrime yöneltmeye çalışmışlardır.”
Küba halkının özgürlük mücadelesiyle dayanışmak için bu topraklara gelen isimler arasında Errico Malatesta da vardı, El Mundo Ideal (İdeal Dünya) isimli anarşist derginin davetiyle Havana’ya geldi. Bu mücadelenin küresel ölçekteki propagandası da anarşistlerce yapılıyordu. Devlet isyan dalgasını bastırmak için harekete geçti. 1915 yılında sendikalarda ve çeşitli yeraltı örgütlerinde faal birçok anarşist katledildi.
Küba’da Anarşist Yayıncılık
Küba’da anarşist yayıncılığın izleri 1800’lü yılların ortasına dek sürülebilir. 1865 yılında Saturnine Martinez’in editörlüğünde haftalık periyotta yayınlanan La Aurora’da (Şafak) Pierre Joseph Proudhon’un özgür birlikleri savunuluyordu. Bu dergi daha sonrasında kurulacak tütün işçileri, dizgiciler ve zanaatkarlar arasında kurulacak ilk işçi birliklerinin de temellerini attı. 1885 yılında Küba’nın belki de en etkili anarşist yayınlarından biri olan El Productor (Üretici), Enrique Roig de San Martin’in editörlüğünde yayınlandı. Bunların yanında yasaklandıktan sonra ABD’de yayın hayatına devam edecek olan El Gastronomico (Gıda İşçisi) ve La Batalla (Muharebe), Espartaco (Spartaküs), Via Libre (Özgürlükle), Voz Rebelde (İsyancının Sesi), Solidaridad (Dayanışma), El Boletin Tabacalero (Tütün Bülteni) isimli yayınlar dağıtıldı.
Ek olarak beklenmedik bir şekilde Kübalı sosyalistlerin teorisyeni Jose Marti’nin çıkardığı gazete olan Patria’da da anarşizme dair izler görülür. Takipçileri daha sonrasında tıpkı Batista rejiminin yaptığı gibi anarşistleri katledecek olsa da Marti, gazetesi Patria’da Elisee Reclus’nun yazılarını yayınlamış ve anarşist düşüncelere yakın bir hatta propaganda yapmıştır.
Küba’da anarşizm, daha önceden gazetemizde yer verdiğimiz Çin gibi sosyalist iktidarlar tarafından yok edilmeye çalışılmış mücadelelerden biri. Ancak insanların içindeki hiçbir iktidarın yok edemeyeceği özgür bir yaşama inanan anarşistler fikirlerinin propagandasını yapmaya, yazmaya ve eylemeye devam ediyor.
Zeynel Çuhadar
Meydan Gazetesi Sayı 38, Nisan 2017