2007 yılında Adalet Bakanlığı’nın yayınladığı genelge ile kabul edilen sohbet hakkı, cezaevlerindeki mücadeleler neticesinde devletin kabul etmek zorunda kaldığı bir haktır. Hapishanelerdeki tecridi ortadan kaldıramayacağının bilinmesine rağmen uygulanan sohbet hakkı, devletin tutsaklara uyguladığı tecridin devlet tarafından kabulünün bir göstergesidir. Adalet Bakanlığı’nın 45/1 sayılı genelgesinin “Ortak Etkinlikler” başlıklı 13. Maddesinde, tutuklu ve hükümlüler için “haftada 10 saatlik sohbet hakkı”nın kabul edilmesine karşın bu hapishane yönetimlerinin keyfi uygulamalarıyla engellenmekte ya da kısıtlanmaktadır.
Sohbet hakkını keyfi olarak engelleyen hapishane yönetimlerinin sebep olarak gösterdikleri temel nedenlerden biri, yeterli yer olmadığıdır. Yakın zamanda yaşanan bir örnek bunun en iyi göstergelerindendir: Tekirdağ 2 No’lu F tipi hapishanesinde yeterli yer olmadığı gerekçesiyle tutsakların sohbet hakları tamamen engellenmiştir. Oysaki Tekirdağ 2 No’lu F tipi hapishanesi 43.800 metrekare alana inşa edilmiştir ve bu büyüklükteki bir hapishanede yeterli yer bulunamaması son derece dikkat çekicidir. 10 kişilik gruplar halinde 2 saatlik görüşmeler olarak, haftada 10 saat uygulanması gereken sohbet hakkı, haftada 6.5 saate indirilmiştir. Tutsakların yazdığı mektuplarda anlattıkları ise hapishane yönetimlerinin türlü gerekçelerle tutsaklar üzerindeki tecridi arttırdığını göstermektedir; haftalık 6,30 saate düşürülen sohbet süresi 15 dakika geç götürülme ve 10 dakika erken alınma uygulamalarıyla 5,30 saate indirilmiştir.
Aynı süre zarfı içerisinde sohbet görüşmeleri öncesinde tutsakların üzerleri aranarak görüşmelere kağıt, kalem vs. götürmelerine izin verilmemiştir. Ayrıca tutsakların revire gitmesi durumunda da sohbet hakkı gardiyanlar tarafından elinden alınmış, keyfi olarak engellenmiştir. Açık görüşün olduğu haftalarda ise tutsakların sohbet için ortak alanlara çıkmasına izin verilmemiştir.
Adalet Bakanlığı’nın yayınladığı genelgenin 13. maddesinde “Sohbet hakkı hafta içerisinde açık görüş, avukat ve ziyaretçi görüşlerini aksatmayacak şekilde yaptırılır.” ifadesinin açıkça yer almasına karşın bu görüşmeler de bahane edilerek sohbet hakkı engellenmiştir.
Hapishane yönetimlerinin sürekli ortaya attığı yeterli yer ve güvenlik şartları olmadığı gerekçesi aslında yayınlanan genelgeye aykırıdır. Hapishanede bulunan açık spor alanı, kütüphane, atölye vs. gibi sosyal alanlar bulunmasa dahi hapishanelerin bu alanları oluşturana kadar tutsaklar bulundukları hücrelerde 10 kişilik gruplar halinde bu hakkı kullanabilmelidirler. Sohbet hakkı, tutsakların direnişleri sonucunda kazanılmıştır. Fakat hapishane yönetimlerinin keyfi uygulamalarıyla bu hak engellenerek, var olan tecrit şartları daha da ağırlaştırılmaya, tutsakların direnci kırılmaya çalışılmaktadır.
Meydan Gazetesi Sayı 7, Ocak 2013