Anarşist Yayınlar Dizisi (12) Brezilya’da Anarşist Yayınlar

Anarşist Yayınlar isimli yazı dizimizin 12. bölümünde, anarşist süreli yayınlar bakımından en zengin coğrafyalardan biri olan Brezilya’yı inceliyoruz. Farklı formatlarda birçok alana yayılmış bir yayıncılık geleneğiyle bezeli olan Brezilya’da anarşist yayıncılık üzerine çalışmamızı 3 ayrı başlıkta şekillendirdik.

Arjantin’le birlikte anarşist hareketin toplumsal etkisinin en yüksek olduğu ülke olan Brezilya’da anarşizm, genel karakteri itibariyle diğer Güney Amerika ülkeleriyle benzer bir gelişim süreci izlemiştir. İtalya başta olmak üzere Portekiz, İspanya, Almanya ve Avusturya’dan gelen göçmenlerin çantalarında taşınan anarşist yayınlarla yayılmaya başlayan mücadele 1906’dan 1920’ye kadarki süreçte kentte yaşayan işçiler arasında sendikalar çatısı altında örgütlenmeye başladı. “Günde sekiz saat” iş mücadelesi, 1917’deki Sao Paolo Genel Grevi gibi Brezilya toplumsal mücadeleler tarihinin en önemli olaylarında örgütleyici olan anarşist militanlar, kısa denilebilecek bir sürede hızla örgütlendiler.

Coğrafyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi Brezilya’daki anarşist hareketin içerisinde de anti-klerikalizm ve vejetaryanlık yaygındı. “İşçi sınıfının düşmanı” olarak nitelendirdikleri tütün ve alkol kullanımına karşı mücadele ediyorlardı.

 Anti-klerikalizm: Dönemin toplumsal hareketlerinde, özelde kilise ve onun mülkleri; genel anlamıyla da kurumsal dini yapı- ların insanlar üzerindeki kontrolüne karşı olmak anlamına gelir 

1906 yılında çizme yapımcılarından matbaacılara, duvarcılardan mobilyacılara, liman işçilerinden tekstil, otel ve lokanta işçilerine kadar hemen her alanda örgütlü Conederaçao Operaria Brasileiara’da (Brezilya İşçi Kongresi) anarşist fikirlerin savunulmasıyla büyüyen hareketin coğrafyadaki özgürlük mücadelelerine etkisi günümüzde farklı örgütlenmeler aracılığıyla sürüyor.

Brezilya’da anarşist yayıncılık tarihinin miladı, 1892 yılında yayına başlayan ilk anarşist gazete “Gli Schiavi Bianchi”’ye (Beyaz Köleler) kadar götürülebilir. İsmini kahve plantasyonlarında çalışan göçmen işçilerden alan “Gli Schiavi Bianchi”, İtalyan göçmeni anarşist bir grup tarafından çıkartılıyordu. Editörlüğünü, Sao Paolo’da muhalif kimliğiyle bilinen bir kafe işleterek yaşamını kazanan Galileo Botti isimli anarşist üstleniyordu.
Önce Arjantin’e orada iki yıl kaldıktan sonra Brezilya’ya geçen Galileo Botti’nin de içinde bulunduğu gazeteyi çıkaran grup, aynı zamanda 1 Mayıs etkinliklerinin organizasyonunu yapıyordu.

Günlük Periyotta Yayınlanan Süreli Yayınlar

Brezilya’da anarşistler özellikle günlük periyotta gazete yayınlama konusunda ısrarcıydılar. Yerel süreli yayınlar arasında en çok öne çıkan gazete 1917 ve 1919 yılları arasında yayın yapan “A Plebe”’ydi (Halk). Brezilya hükümetinin Almanya’ya savaş ilan ettiği yıllardı. Askeri hareketliliğin yoğunluğu kadar işçi mücadelesinin de hareketlilik kazandığı böylesi bir süreçte ilan edilen genel grev, devlet şiddetiyle baskılandı. Gazetenin editörlerinden Edgard Lauenroth ve birçok savaş karşıtı, anarşist militan ya hapse ya da sürgüne gönderildi. “A Plebe” gibi Sao Paolo’da yayınlanan diğer günlük gazeteler “A Lanterna” (Fener) 1901-34 yılları arasında, “A Vanguarda” (Avangart) ise 1921-23 yılları arasında yayınını sürdürdü. 1935 yılında yazarı olduğu A Lanterna’nın düzenlediği bir etkinlikte anti-klerikalizm hakkında konuşma yapması planlanan Jose Oiticica, sosyalistlerin sabotaj girişimine maruz kaldı. Saldırının engellenmesinden sonra sosyalistlerin aramasıyla alana gelen polis sekiz anarşisti tutukladı, gazeteyi de kapattı. Diğer bölgelerde yayın yapan “A Hora Social” (Sosyal Saat), Recife’de, “A Voz Do Povo” (Halkın Sesi) ise Rio de Janeiro’da yayın yapıyordu.

Haftalık Periyotta Yayınlanan Süreli Yayınlar

Haftalık periyotta yayınlanan süreli yayınlara ilk örnek, 1903 yılında yayınlanmaya başlayan ve Errico Malatesta’nın fikirlerine yakınlığıyla bilinen “O Amigo do Povo”’ydu (Halkın Dostları). Sonrasında 1904 yılında yayın hayatına başlayan, 5000 tirajıyla sadece anarşist yayınlar arasında değil diğer yerel süreli yayınlar arasında da bilinen “La Battaglia” (Savaş), 9 yıllık yaşamında uluslararası anarşist hareketin Brezilya’daki hareketle kurduğu ilişkide önemli bir işleve sahipti. “La Battaglia” olan ismini daha sonra “La Barricata” (Barikat) olarak değiştiren gazete 1912’de kapandıktan sonra yazar kadrosuna birkaç yeni ismin de katılımıyla önce La Propaganda Libertaria ve sonrasında A Guerra Sociale isimleri altında yayın yapmayı sürdürdü. Haftalık yayınlar arasında Rio de Janeiro’da yayın yapan iki yayından biri “Remodelaçoes” (Tadilat), 1945-47 yılları arasında, diğeri “Ação Direta” (Doğrudan Eylem) 1946-59 yılları arasında yayınlandı. Bunlara ek olarak Sao Paolo ve Rio de Janeiro’da yayın yapan “A Terra Livre” (Özgür Toprak) ise 1907-10 yılları arasında 3 yıl yayında kaldı.

Dergiler

Brezilya anarşist yayıncılığında gazetelerin yanında dergiler de önemli bir yer tutuyordu.
Aralarında en eski ve en bilineni olan “A Vida” (Hayat) yayına başladığı 1914 yılında
büyük bir savaş karşıtı kampanyanın örgütlenmesini sağladı. Bu kampanya takip eden süreçte merkezi Porto Alegre’de bulunan “Savaş Karşıtı Birlik”in temellerinin atılmasını sağlamıştır. Sonrasında 1921- 1922 yılları arasında bir yıl yayında kalan “Remodelaçoes” (Tadilat), “Renascença” (Rönesans) 1923-1924 yılları arasında yayın yapmıştır.

 

Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 37. sayısında yayınlanmıştır.