Yaşadığımız coğrafya da dahil olmak üzere geniş coğrafyaları etkisi altına alan Suriye Savaşı 7.yılına girdi. Suriye’de halen süren savaşın hazırlayıcı süreci, 2010 sonlarında Tunus’ta başlayan ve “Arap Baharı” olarak adlandırılan eylemlerdi. Eylemler 2011 başlarında önce Mısır’a yayılmış, 30 yıllık Hüsnü Mübarek iktidarı devrilmişti. Ortadoğu’nun ve Arap coğrafyasının önemli bir kısmını etkisi altına alan gösteriler 15 Mart 2011’de kalabalık eylemler şeklinde Suriye’de de kendisini göstermeye başladı.

Suriye’de ilk protestolar ocak ayı sonlarında başlasa da bunlar basında fazla yer bulmadı. Oysa bu ilk protestolardan birinde 26 Ocak’ta Hasan Ali Akleh adlı kişi tıpkı Tunus’ta Muhammed Bouazizi’nin yaptığı gibi kendini yakmış ve yaşamını yitirmişti. Şubat ayı boyunca 15-20 kişilik katılımlarla süren eylemlere sosyal medya üzerinden yapılan çağrılarda da katılım bu sayıları aşmadı.

Mart ayına gelindiğinde, ülkede beklenen ayaklanma Suriye Devleti’nce kimlikleri tanınmayan Kürt bölgelerinde ya da yine Suriye Devleti’nin katliamlar yaptığı Sünnilerin yaşadığı yerlerde değil, Ürdün sınırına yakın Dera’da başladı. 6 Mart’ta duvarlara “Halk Rejim’in Yıkılmasını İstiyor” yazan, yaşları 9-14 arası değişen 13 çocuk gözaltına alındı. Önceleri, gözaltına alınan bu çocuklarla ilgili olarak 15 Mart’ta başlayan “reform talepli” eylemler günümüze, devletlerin ve onlar tarafından üretilmiş terörizminin dahil olduğu bölgesel bir savaşa evrilirken, kronolojik olarak şu tarihsel kesitleri içeriyor:

2011

• 15/18 Mart 2011’de Şam’ın Dera ilçesinde Baas Rejimi’nden reform talep eden eylemler gerçekleştirildi.
• 20 Mart’ta göstericilerin Baas Genel Merkezi’ni yakması sonrası eylemlerdeki şiddet arttı. 25 Mart’ta Rejim eylemlere müdahale etmeye başladı.
• 22 Nisan’da 20 farklı bölgeye yayılan gösteriler sonrası Rejim 25 Nisan’da kırsal bölgelere yönelik, operasyon başlattı. Nisan ayı içinde göstericilerden Rejim güçlerinden ölümler başladı.
• 29 Nisan’da Suriye’nin TC sınırına yakın yerlerinde büyük bir gösteri olmamasına karşılık, 250 kişilik bir Suriyeli grubu ellerindeki TC bayraklarıyla ve Türkçe “Türkler gibi yaşamak istiyoruz, demokrasi istiyoruz” sloganları atarak Yayladağı’na geçti. TC ise herhangi bir göç belirtisi olmamasına karşın, “insani yardım” gerekçesiyle mülteci kampları inşa etmeye başladı.
• 31 Mayıs’ta Suriyeli muhalifler Antalya’da toplandı. TC ve ABD’nin ortak girişimiyle yapılan toplantıda muhalifler Esad’ın 1 Mayıs’ta ilan ettiği genel affı tanımadıklarını, Rejim değişikliği talebinde ısrarcı olduklarını vurguladı.
• 18 Ağustos’ta, Esad’ın TC’nin sunduğu “aşamalı devrim” adı altındaki rejim değişikliği talebini reddetmesi üzerine ABD ilk kez Rejimin meşruiyetini kaybettiğini dillendirdi.

2012

• Arap Birliği, Fransa ve İngiltere, Suriye’de rejim değişikliği için 5 Şubat 2012’de BM Güvenlik Konseyi’ne öneri getirdi, ancak bu öneri Çin ve Rusya’nın vetosuna takıldı. Böylece ilerleyen yıllarda şekillenecek Rejim yanlısı ve karşıtı koalisyon fiilen oluştu.
• 22 Şubat 2012’de “Suriye’nin Dostları” grubu kuruldu. Muhalifleri silahlandırmayı amaçlayan bu oluşumda TC de aktif biçimde yer aldı.
• 2012’nin ortalarından itibaren İndependent, Reuters gibi medya organlarında Katar ve Suudi Arabistan devletlerince finanse edilen silahların TC/MİT aracılığıyla muhaliflere ulaştırıldığı haberleri yer aldı.
• 23 Haziran’da Suriye hava sahasını ihlal eden bir TC uçağı Rejim tarafından Lazkiye açıklarında düşürüldü. TC bu tarihten itibaren “angajman kuralları” adı altındaki argüman çerçevesinde Suriye’ye yönelik “misillemelerde” bulundu.
• 18 Temmuz 2012’de dönemin Dış İşleri Bakanı Ahmet Davutoğlu Rejimin haftalar içerisinde düşeceğini söyledi. Aynı günlerde dönemin Başbakanı Erdoğan da Emevi Camii’nde “fetih namazı” kılınacağı yolunda demeçler veriyordu.

18 Temmuz 2012 Şam’da Güvenlik Toplantısına Saldırı

Şam’ın merkezindeki, Ulusal Güvenlik Toplantısı’nın olduğu binada gerçekleşen bombalı saldırıyı ÖSO üstlendi. Başkanlık Sarayı’na 150 metre mesafedeki binaya, toplantı sırasında yapılan saldırıda Suriye Savunma Bakanı Davud Raciha ve yardımcısı, İçişleri Bakanı Muhammed İbrahim El-Şeher ve yardımcısıyla Rejim’in istihbarat birimi El-Muhaberat’ın üst düzey sorumluları öldü. İntihar eylemcisinin içeriden ÖSO adına çalışan bir bakan koruması olduğu, Beşar Esad’ın saldırı sırasında binada olduğu açıklandı.

Şam saldırısı, TC-Katar-Suud ittifakının Suriye’de yürüttüğü vekalet savaşını yükseltmesine neden oldu. Bu olay sonrası Suriye’deki savaşta bu ittifakın desteklediği cihatçı çetelerin yürüttüğü savaş Suriye sınırlarını da aşan, farklı devletlerin de müdahil bölgesel bir savaş ve terörizme evrildi.

• 18 Temmuz 2012’de aynı gün Şam’da Ulusal Güvenlik Toplantısı’nın olduğu binaya ÖSO’nun üstlendiği bir bombalı saldırı yapıldı. Saldırıda Rejimin Savunma, İçişleri Bakanları ve yardımcılarıyla üst düzey istihbarat yetkilileri öldü.
• 19 Temmuz’da Suriye’nin Kürt nüfus ağırlıklı bölgelerinde Rojava Özerk Yönetimi ilan edildi. Rojava daha sonra üç kanton şeklinde özerk bölgelere ayrıldı.
• 3 Ekim 2012’de Urfa’nın Akçakale ilçesine düşen top mermileri sonucu 5 kişi yaşamını yitirdi. TC Suriye’ye misillemede bulundu.

• 4 Ekim’de Akçakale olayı sonrası TC Parlamentosu’ndan Suriye Savaşı için tezkere geçti, aynı gün İstanbul ve bazı kentlerde binlerce kişi savaş karşıtı yürüyüşler gerçekleştirdi.

20 Mayıs 2015 Antik Kent Palmira IŞİD’in Eline Geçti

Suriye’deki 2000 yıllık antik kent Palmira IŞİD’in eline geçti. Savaşın ilerleyen süreçlerinde Rejim ile IŞİD arasında iki kez daha el değiştiren Palmira’yla, ilk kez bir bölge, direkt Rejim’den IŞİD’in eline geçti. Palmira’da, daha önce Musul’da yaptığı gibi tarihi eserleri yıkan IŞİD, 2014 Haziran’ında değiştirdiği ismiyle “İslam Devleti” adına uygun davranarak artık bir devlet olduğunun izlenimlerini veriyordu.

30 Eylül 2015 Rusya, Suriye Savaşına Dahil Oldu

Rusya’nın deniz ve kara üsleriyle savaşa dahil olması savaşı, Fetih Ordusu saldırıları karşısında zor durumda kalan Rejim lehine değiştirdi. Bu süreçten sonra savaşta dengeler, Rusya, Suriye ve bu ittifaka Halep’teki savaşla daha belirgin dahil olan İran’a döndü.

2016

• 13 Şubat 2016’da TC obüsleri Rojava’nın Efrin kantonundaki bazı köyleri vurdu.
• Şubat 2016’da Cenevre-3 toplandı.
• Mart 2016’da Rejim, Palmira’yı IŞİD’den geri aldı.
• Ağustos başlarında Fırat’ın batısındaki Menbiç SDG/YPG kontrolüne geçti.
• 18 Eylül 2016’da IŞİD kontrolündeki Deyr ez-Zor’da ABD uçakları “yanlışlıkla” Rejim mevzilerini vurdu, 200’e yakın Rejim askeri öldü.
• Ekim ayında IŞİD’den Dabıq’ı alan Fırat Kalkanı güçleri Kasım ayında El-Bab operasyonunu başlattı.

19 Aralık 2016: Düşen Bir Uçaktan Fazlası

2016

• 25 Ocak’ta TC-Rusya-İran garantörlüğünde ve cihatçı çetelerin de katılımıyla Astana Görüşmeleri yapıldı. Görüşmeler sonrası geçici ateşkes ilan edildi, ancak ateşkese uyulmadı.
• Ocak ayı sonlarında IŞİD ve ÖSO dışındaki cihatçı çeteler arasında iç savaş başladı.
• 24 Şubat’ta El Bab’daki IŞİD güçlerinin anlaşmalı bir şekilde bölgeden çekildiği,El Bab’ın TC-ÖSO denetimine geçtiği duyuruldu.
• 14 Mart’ta Astana Görüşmeleri’nin 3.’sü başladı, görüşmelere cihatçı çeteler katılmadı.
• 26 Mart: SDG/YPG Rakka’ya yönelik Fırat’ın Gazabı Operasyonu’nda stratejik Tabka Askeri Üssü’nü ele geçirdi.
• 29 Mart: Fırat Kalkanı Harekatı’nın bitirildiği duyuruldu.
• 4 Nisan İdlib’de kimyasal saldırı iddiaları. 100’ü aşkın sivil yaşamını yitirdi. Saldırı sonrası BM acil toplantı gerçekleştirdi.
• 7 Nisan’da ABD, İdlib’deki kimyasal saldırıyı gerekçe göstererek Humus yakınlarındaki Suriye üssü Şayrad’ı bombaladı. Bunun üzerine Rusya, ABD ile olan “uçuş güvenliği” anlaşmasını iptal etti.

Bu Yazı Meydan Gazetesi’nin 38. sayısında yayınlanmıştır.