Pnömokonyoz Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Pnömokonyoz, tozlu ortamlarda bulunan işçilerin solunumu sırasında akciğerlere mineralli tozların girmesi ve burada birikmesiyle oluşan akciğerlerdeki doku hasarına verilen isimdir. Çoğunlukla maden işçilerinde görülmesinin dışında; pamuk işçilerinde, tekstil işçilerinde, kağıt üretimi yapan işçilerde, diş teknisyenlerinde, seramik ve döküm işçilerinde de görülmektedir. Tozlu ortamlarda çalışan herkes pnömokonyoz hastalığını yaşamak durumunda değildir. Toza uzun süre maruz kalma, maruz kalınan tozun yoğunluğu ve tozun boyutunun 5 mikrondan (milimetrenin binde biri) küçük olması hastalığı oluşturacak faktörlerdir. Bu büyüklükteki tozlar solunum yoluyla alveollere ulaşıp birikim yaparak pnömokonyoza neden olurlar. Daha büyük tozlar havada asılı kalmayıp çöktükleri için insan vücuduna giremezler.
Pnömokonyoz hastalığına sebep olan mesleklerin herhangi birinde çalışan bir işçinin toz kontrol önlemlerini alması durumuna göre hastalığın görülme sıklığı %1 ile %50’e kadar değişkenlik gösterebilir.
Pnömokonyoz, hafif bir grip gibi görülmesinin yanında çok ağır solunum yetmezliği şeklinde de kendisini gösterebilir. Pnömokonyoza sebep olacak tozlu ortamlarda çalışan işçilerde hastalık erken dönemlerinde hiçbir belirtisi olmadan da gerçekleşebilir ancak en yaygın belirtisi öksürük ve nefes darlığı şeklindedir. Göğüs sıkışması ve balgam birikmesi gibi belirtiler de hastalığın diğer belirtileri arasında bulunmaktadır.
Hastalığın Tedavisi
Pnömokonyozu yaşayan hastalar için spesifik bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Bu meslek hastalığına maruz kalan işçiler için genelde yapılan tedaviler daha çok hastalığın devamını önleyici yönde olmaktadır. Kişinin akciğerine daha fazla zarar gelmesini engellemek veya maske gibi malzemeler kullanarak toza maruz kalma durumunu azaltma gibi yöntemler uygulanmaktadır. Toz maskeleri koruma sınıfına göre FFP1, FFP2, FFP3 olarak isimlendirilmişlerdir. Tozun yoğunluğuna göre bu koruma sınıflarından bir toz maskesi kullanılabilir. Bazı durumlarda bu maskeler de yeterli görülmezse, yarım yüz maskesi ve toz filtresi de önerilmektedir. Ancak bu öneri çok yoğun tozlu ortamlar içindir.
Eğer meslek hastalığına maruz kalan işçinin durumu kötüleşmişse solunum cihazına bağlanır veya akciğer nakli gerçekleştirilir. Çalışan işçilerin 6 aylık veya yıllık olarak düzenli kontrollerinin uygun şekilde yapılması gerekmektedir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca da hastalık, “mesleki solunum hastalığı” olarak kabul edilmiştir ve maluliyet, tazminat incelemesine de tabi tutulur.
Madenlerde zor koşullarda çalışan birçok işçi sağlık problemleri nedeniyle yaşamını yitiriyor. Meslek hastalıkları yazı dizisi kapsamında bu sayıda çok fazla maden işçisinin maruz kaldığı Pnömokonyoz hastalığını tanımaya, anlamaya çalışacağız.
Nergis Şen
Bu yazı Meydan Gazetesi’nin 42. sayısında yayınlanmıştır.