Fransa’dan 18 bin kilometre uzaklıktaki Yeni Kaledonya takımadaları 4 Ekim 2020’de ikinci defa bağımsızlık referandumuna gidecek. Halk, Fransa’dan ayrılıp ayrılmamayı 2018’den sonra bir kez daha oylayacak. Yeni Kaledonyalılar, 2018’deki referandumda yüzde 56 oranıyla Fransa’dan ayılmama kararı vermişti. Referandum çalışmaları sırasında ülkenin yerli halkı Kanaklar ve bağımsızlık yanlısı gruplar tarafından düzenlenen kampanyalarda ‘Sömürgeci otoritelerin prangalarından kurtulalım’ sloganı öne çıkmıştı.
Ouvea olaylarından Ouvea Anlaşması’na
Yeni Kaledonya takımadaları 1980’den bu yana, başka hiçbir okyanus ötesi Fransız hâkimiyetindeki bölgeye verilmemiş özel bir statüden faydalanıyor. Bu hakkın kazanılmasında 80’li yıllara damgasını vuran Kanak ayaklanmaları önemli rol oynadı. Adanın yerli halkı Kanaklar ile Avrupa kökenli Kaldoşlar arasındaki çatışmalar Ouvea Mağarası’nda Kanakların 15 Fransız jandarmasını iki hafta boyunca rehin almasıyla yükseldi.
Fransa’nın düzenlediği operasyonda 19 Kanak isyancısı yaşamını yitirdi ve iki asker öldü. Bu olayın ardından Yeni Kaledonya’nın Fransa’dan ayrılması konusunda Paris de ilk adımlarını atmaya başladı. 10 yıl içinde bağımsızlık referandumu yapılması Fransa tarafından kabul edilse de adadaki karışıklıklar nedeniyle referandum fikri 1998’deki Noumea Anlaşması’na kadar askıda kaldı.
Noumea Anlaşması’ndaki bir madde, referandumda “Hayır” çıkması durumunda Kongre’de üçte bir çoğunluk sağlanması şartıyla yeniden referandum yapılabilmesine olanak tanıyor. Bu çoğunluğun sağlanması ile birlikte, 2018’de “Hayır” yanıtı çıkmasına karşın, 4 Ekim 2020’de yeniden referandum kararı alındı.
‘Evet’ çıkarsa ne olur?
Son kamuoyu yoklamalarına göre 2018’e oranla bağımsızlık taraftarları güçlenmiş durumda. İki yıl önce seçmenlerin neredeyse yüzde 30’u sandık başına gitmemiş, bu da sonucu önemli şekilde etkilemişti. Bu sebeple bağımsızlıkçılar kampanya çalışmalarını bu yüzde 30’luk seçmen üzerine yoğunlaştırdı.
Adanın referanduma ‘Evet’ demesi durumunda 1853’te Fransız sömürgesi altına girmiş olan Yeni Kaledonya Fransa’dan ayrılacak.
Fransız devletinin adadaki tüm yetkileri de Yeni Kaledonya yönetimine aktarılacak, yeni yönetim de Birleşmiş Milletler’e katılmak için başvuruda bulunabilecek.
‘Hayır’ çıkarsa ne olur?
Fransız toprağı olmayı sürdürecek olan Yeni Kaledonya Noumea Anlaşması ile belirlenen özel statüsüne sahip olmayı, takımadaların halkları da Fransız ve Avrupa Birliği vatandaşlıklarına ve haklarına sahip olmayı sürdürecek.
Kongre’nin yenilenmesi için seçimlere gidilecek. Yeni kongre üyelerinin üçte birinin 18 aylık bir süre zarfında başvuruda bulunması durumunda bir kez daha referanduma gidilebilecek.
